Oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti kasb ta’limi fakulteti «Himoyaga ruxsat etildi»

IV 

XULOSA…….……………………………………………………. 

 

 

 

Foydalanilgan afabiyotlat ro`yhati….…………………………… 

 

 

 

Ilova

 

 

---

 

 

 

KIRISH 

“Ilm egallash har bir muslim va  

muslima uchun farzdir” 

hadisi sharifdan 

Bitiruv malakaviy ishi mavzusining dolzarbligi. 

Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya tizimini tubdan isloh qilish, uni zamon talablari 

darajasiga  ko‘tarish,  kelajak  uchun  barkamol  avlodni  tarbiyalash  ishlari  Davlat 

siyosatining  ustivor  yo‘nalishiga  aylandi.  Ayniqsa  davlatimizda  “Ta`lim 

to`g`risida”gi qonun, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Yoshlarga oid siyosat” 

nechog`lik kerakli ekanligini aytib o`tish lozim [1, 2].  

O‘zbekistonning  kelajagi,  uning  istiqboli,  birinchi  navbatda  yoshlar 

tarbiyasiga,  ularni  sog`lom  qilib  o‘stirishga,  milliy  g`oya,  milliy  mafkura  va  o‘z 

vataniga  sadoqat  ruhida  tarbiyalashga  bog`liq  bo‘lib,  bu  murakkab  jarayonni 

muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  mustaqil  mamlakatning  eng  dolzarb  vazifalaridan 

biridir.  SHuning  uchun  ham,  mamlakatimizning  birinchi  prezidenti  Islom 

Abdug`aniyevich  Karimovning  “Mamlakatimizning  istiqboli  yosh  avlodlarimiz 

qanday tarbiya topishiga, qanday ma’naviy fazilatlar egasi bo‘lib voyaga yetishiga, 

farzandlarimizning  hayotga  nechog`lik  faol  munosabati    bo‘lishiga,  qanday  oliy 

maqsadlarga xizmat qilishiga bog`liq ekanligini hamisha yodda tutishimiz kerak” 

deb ta’kidlagani bejiz emas [5]. Shu boisdan ham bugungi kunda yoshlarning ta’lim-

tarbiyasi  mustaqil  O‘zbekistonning  davlat  siyosatida  ustivor  ahamiyat  kasb 

etmoqda. 

O`zbekiston  Respublikasining  birinchi  Prezidenti    ta’kidlaganidek,  

“Ma’naviyatni  shakllantirishga  bevosita  ta’sir  qiladigan  muhim  hayotiy  omil  bu 

ta’lim-tarbiya  tizimi  bo’lib,  ular  o`zaro  chambarchas  bog’liqdir.  Ta’limni 

tarbiyadan, tarbiyani ta’limdan ajratib bo’lmaydi” [9]. 

Yangi  asr  o`qituvchisini  tayyorlashda  uning  pеdagogik-psixologik  va 

intеllеktual salohiyat bo`yicha chuqur bilimga egaligi, innovatsion ta'lim  bo`yicha 

chuqur  bilimga  egaligi,  innovatsion  ta'lim  tеxnologiyalari,  ta'limning  intеrfaol 

---

 

 

 

usullari  va  ilg`or  samarali  mеtodlariga  oid  ijodiy  faollikni  oshirishning  samarali 

usullaridan  xabardor  bo`lishi  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Bu  borada  Muhtaram 

Birinchi Prеzidеntimiz I.A.Karimov o`zining «Yuksak ma'naviyat – еngilmas kuch» 

asarida  “...farzandlarimizni  mustaqil  va  kеng  fikrlash  qobiliyatiga  ega  bo`lgan, 

ongli, yashaydigan komil insonlar etib voyaga еtkazish – ta'lim-tarbiya sohasining 

asosiy maqsad va vazifasi bo`lishi lozim,” dеb ta'kidladi.     

Ma’lumki ota-bobolarimiz qadimdan bebaho boylik bo’lmish ilmu ma’rifat, ta’lim-

tarbiyani inson kamoloti, millat ravnaqining eng asosiy sharti va garovi deb bilgan. 

Albatta,  ta’lim-tarbiya  –  ong  mahsuli,  lekin  ayni  vaqtda  u  ong  darajasi  va  uning 

rivojini  ham  belgilaydigan,  ya’ni  xalq  ma’naviyatini  shakllantiradigan  va 

boyitadigan  eng  muhim  omildir.  Binobarin,  ta’limtarbiya  tizimini  va  shu  asosda 

ongni 

o’zlashtirmasdan 

turib, 

ma’naviyatni 

rivojlantirib 

bo’lmaydi. 

Mamlakatimizda  mustaqillik  yillarida  olib  borilgan  keng  ko'lamli  islohotlar 

natijasida  milliy  davlatchiligimiz  poydevori  mustahkamlanib,  davlatimiz 

suvereniteti,  chegaralarimiz  daxlsizligi  ta`minlandi,  jamiyatimizda  tinchlik  va 

osoyishtalik,  millatlararo  totuvlik  va  diniy  bag‘rikenglik  muhitini  kuchaytirish, 

qonun  ustuvorligi,  inson  huquq  va  erkinliklari  hamda  manfa’atlarini  ro'yobga 

chiqarish  bo'yicha  ulkan  ishlar  amalga  oshirildi.  Ana  shunday  ishlardan  biri 

O'zbekistonni yanada rivojlantirish bo'yicha harakatlar strategiyasi loyihasini ishlab 

chiqilishi hisoblanadi. O‘zbekiston Prezidenti 7-fevral kungi farmoni bilan 2017 — 

2021-yillarda  O‘zbekistonni  rivojlantirishning  beshta  ustuvor  yo‘nalishi  bo‘yicha 

Harakatlar  strategiyasini  tasdiqladi  [4].  Harakatlar  strategiyasi  besh  bosqichda 

amalga oshirilib, ularning har biri bo‘yicha yil nomlanishidan kelib chiqqan holda 

alohida bir yillik davlat dasturini tasdiqlashni nazarda tutadi. Xususan, 2017 yil — 

Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili deb e’lon qilindi. Jumladan, Harakatlar 

stratyegiyasininig 

4-bo`limida 

ijtimoiy 

sohani 

rivojlantirishning 

ustuvor 

yo‘nalishlari belgilab berilgan.  

 4.4. Ta’lim va fan sohasini rivojlantirish:  

Uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish yo‘lini davom ettirish, sifatli 

ta’lim  xizmatlari  imkoniyatlarini  oshirish,  mehnat  bozorining  zamonaviy 

---

 

 

 

ehtiyojlariga  muvofiq,  yuqori  malakali  kadrlar  tayyorlash;  ta’lim  muassasalarini 

qurish,  rekonstruksiya  qilish,  kapital  ta’mirlash,  ularni  zamonaviy  o‘quv-

laboratoriya  uskunalari,  kompyuter  texnikasi va  o‘quvmetodik  qo‘llanmalar  bilan 

jihozlash bo‘yicha ishlarni amalga oshirish orqali ularning moddiy-texnika bazasini 

mustahkamlash  yuzasidan  aniq  maqsadga  qaratilgan  chora-tadbirlarni  ko‘rish; 

maktabgacha  ta’lim  muassasalari  tarmog‘ini  kengaytirish,  bolalarning  har 

tomonlama  intellektual,  estetik  va  jismoniy  rivojlanishi  uchun  ushbu 

muassasalaridagi  shart-sharoitlarni  tubdan  yaxshilash,  bolalarning  maktabgacha 

ta’lim  bilan  qamrab  olinishini  jiddiy  oshirish  va  uning  qulayligini  ta’minlash, 

pedagog va mutaxassislarning malaka darajasini yuksaltirish; umumiy o‘rta ta’lim 

sifatini  tubdan  oshirish,  chet  tillar, informatika  hamda  matematika,  fizika,  kimyo, 

biologiya  kabi  boshqa  muhim  va  talab  yuqori  bo‘lgan  fanlarni  chuqurlashtirilgan 

tarzda  o‘rganish;  bolalarni  sport  bilan  ommaviy  tarzda  shug‘ullanishga,  ularni 

musiqa  hamda  san’atga  jalb  qilish  maqsadida  yangi  bolalar  sporti  obyektlarini, 

bolalar  musiqa  va  san’at  maktablarini  qurish,  mavjudlarini  rekonstruksiya  qilish; 

kasb-hunar  kollejlari  o‘quvchilarini  bozor  iqtisodiyoti  va  ish  beruvchilarning 

ehtiyojlariga  javob  beradigan  mutaxassisliklar  bo‘yicha  tayyorlash  hamda  ishga 

joylashtirish  borasidagi  ishlarni  takomillashtirish;  ta’lim  va  o‘qitish  sifatini 

baholashning  xalqaro  standartlarini  joriy  etish  asosida  oliy  ta’lim  muassasalari 

faoliyatining sifati hamda samaradorligini oshirish, oliy ta’lim muassasalariga qabul 

kvotalarini  bosqichma-bosqich  ko‘paytirish;  ilmiy-tadqiqot  va  innovatsiya 

faoliyatini  rag‘batlantirish,  ilmiy  va  innovatsiya  yutuqlarini  amaliyotga  joriy 

etishning  samarali  mexanizmlarini  yaratish,  oliy  o‘quv  yurtlari  va  ilmiy-tadqiqot 

institutlari  huzurida  ixtisoslashtirilgan  ilmiy-eksperimental  laboratoriyalar,  yuqori 

texnologiya markazlari va texnoparklarni tashkil etish.  

Hozirgi  kunda  oliy  ta’lim  muassasalarida  ta’lim  va  tarbiya  jarayonlarini 

tashkiliy - huquqiy asoslarini o‘rganish va taxlil etish o‘ta dolzarb vazifalardan biri 

hisoblanadi.  

Ta’kidlash  joizki,  Prezidentimiz  Sh.M.Mirziyoyev  tomonidan  amalga 

oshirilgan islohatlardan ya’na biri “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-

---

 

 

 

tadbirlari”  to`g`risida  PQ-2909-sonli  2017  yil  20  apreldagi  qarori  ta’lim  tizimida 

yangi  sahifani  ochib  berdi  [3].  Ilmiy  salohiyatga  katta  e’tibor  qaratilmoqda, 

o`quvchilarni va professor-o`qituvchilarni chet elga chiqib tajriba ortirib kelishlari 

uchun  keng  imkoniyatlar  yaratib  berilmoqda.  Bunga  bir  misol  qilib  istedod 

jamg`armasini qayta tashkil etilganligini aytish mumkin.  

Ta’lim  muassasalarining  ta’lim  va  tarbiya  jarayonlarini  tashkil  etishda 

quyidagi:  ta’lim  to‘g`risidagi  qonun  xujjatlari,  qonun  osti  xujjatlari  jumladan 

farmonlar,  farmoyishlar,  qarorlar  va  buyruqlar  kabi  tashkiliy  huquqiy  xujjatlar 

qo‘llanilmoqda.  

Normativ xujjatlar bilan amalga kiritilgan o‘quv dasturi, chizmachilik fanining  

nazariy  va  amaliy  muammolari,  chizmachilik  fanini  o‘qitishdagi  innovatsiyalar, 

o‘quv  dasturi,  ma’ruza  matnlari,  chizmachilik  fanidan  tayyorlanayotgan  keyslar, 

amaliy  topshiriqlar,  nazorat  savollari  shu  kunga  qadar  ta’lim  muasasalari 

o‘qituvchilari tomonidan  lozim darajada o‘rganilmoqda.  

Bu xolatlar ta’lim muasasalarida qo‘llaniladigan ta’lim va tarbiya jarayonlarini 

tashkiliy-huquqiy    xujjatlarini  va  ular  asosida  ishlab  chiqiladigan  lokal  xujjatlarni 

har tomonlama nazariy va amaliy jixatdan o‘rganish va taxlil etishni dolzarbligidan 

dalolat beradi. 

O`quvchilar «Chizmachilik» fanini o`zlashtirish uchun o`qitishning ilg`or va 

zamonaviy  usullaridan  foydalanishi,  yangi  information  texnologiyalarni  qo`llashi 

muhim  ahamiyatga  ega.  Fanni  o`zlashtirishda  darslik,  o`quv  va  uslubiy 

qo`llanmalar,  ma’ruza  matnlari,  tarqatma  materiallar,  elektron  materiallar,  virtual 

stendlar,  ishchi  detal  qirqimi  va  kesmalarning  namunalari  ma’ruza  va  amaliy 

darslarda  mos  ravishdagi  ilg`or  pedogogik  texnologiyalardan,  o`qitishning  texnik 

jixozlari-o`quv  kinofilmlari,  plakatlar,  maketlar  va  shu  kabilardan    foydalanish 

o`quvchi bilim olish uchun dolzarb hisoblanadi. 

Qirqim  va  kesimlar  chizmachilik  fanini  asosiy  bo`g`ini  hisoblanadi. 

O`quvchilarga  qirqim  va  kesimlar  mavzusini  tushuntirishda  interfaol  usullarni 

qo`llab  dars  jarayonini  olib  borish  o`quvchilarni  yuqori  darajada  bilim  olishlari 

---

 

 

 

uchun muhimdir. Chizmachilik fanini istiqbolli ravnaqi uchun qirqim va kesimlarni 

yaxshi bilish, ularni hosil qilish, tadbiq qilish va tushunish dolzarb hisoblanadi.