Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

7.3. Plastik surkov moylarining asosiy xossalari 
 
Harakatlanuvchi  qismlardan  sachrab  ketmasligi  uchun, 
ishqalanuvchi  qismlar  orasidan  chiqib  oqib  ketmasligi  uchun, 
yetarli mustahkamlikka ega bo‘lishi kerak. 
1.  Yetarli  mustahkamlik  xossasi. 
Plastik  surkov  moylarining 
mustahkamligi  deganda  quyultirgichlar  asosida  hosil  bo‘lgan 
panjarali  strukturani  buzilishi  natijasida  hosil  bo‘ladigan  siljish 
zo‘riqishining  oldini  olish  xususiyati  tushuniladi.    Mustahkamlik 
chegarasi  kichik  bo‘lsa,  surkov  moy  shuncha  yumshoq  bo‘ladi. 
Mustahkamligi  juda  yuqori  bo‘lishi  ham  yomon,  chunki  ishqala-
nuvchi  juftlar  orasiga  moy  yetib  bormaydi,  natijada  qismlar 
yediriladi. Masalan, eshiklar, qulflar tez yediriladi.  
2.  Qovushqoqlik  xossasi. 
Plastik  surkov  moylarining  qovush-
qoqligi  moyning  suyuqlanish  xususiyatini  aks  ettiradi.  Surkov 
moylarining  qovushqoqligi  deformatsiya  tezligiga  bog‘liq  bo‘lib, 
deformatsiya tezligi ortishi bilan qovushqoqlik kamayadi. 
3. Issiqbardoshlik va sovuqbardoshlik xossalari. 
Harorat ko‘-
tarila  boshlashi  bilan  surkov  moylari  suyuqlana  boradi,  natijada 
moy-moy  va  quyultiruvchiga  parchalana  boshlaydi.  Ba’zi  moylar 
qizib  soviganda  -  kimyoviy  o‘zgarish:  oksidlanish  va  bug‘lanish 
tufayli  termomustahkamlik  (mustahkamlik  chegarasi  juda  oshib 
ketishi) natijasida moylash xususiyatini  yo‘qotadi. Bu ko‘rsаtkiсh 
surkоv  mоyining  hаrоrаt  o‘zgаrishigа  bаrdоsh  bеrish  ko‘rsаtkiсhi 
hisоblаnаdi.  U  lаbоrаtоriya  shаrоitidа  surkоv  mоyining  hаrоrаti 
bеlgilаngаn  dаrаjаgа  yеtgаndа  birinсhi  tоmсhisi  tushgаndа  o‘l-
сhаnаdi.  
Surkоv  mоylаrini  ishlаtiladigan  shаrоitining  hаrоrаti  uning 
tоmсhilаsh hаrоrаti 10–15°C dаn pаst bo‘lishi kеrаk, sababi detal 
yuzalaridan  moy  oqib  ketishi  mumkin.  Dеmаk,  surkоv  mоylаri 
suyuqlаnish  hаrоrаtigа  qаrаb  ulаrning  ishlаsh  shаrоiti  аniqlаnаdi. 
Plastik surkov moylarining tomchilanish harorati qiymatiga ko‘ra: 
- qiyin suyuqlanadigan, o‘rtacha  suyuqlanadigan, yengil suyuqla-
nadigan moylarga bo‘linadi. 

---

 
174 
Sovuqbardoshlik  –  past  haroratda  qotib  qolmaslik  xusu-
siyatidir. 
4.  Mexanik  stabillik
  –  surkov  moyining  deformatsiyadan  ke-
yin o‘z xossalarini saqlash xususiyatidir. Intensiv deformatsiyadan 
keyin  moyning  xossalari  o‘zgaradi:  mustahkamlik  chegarasi 
pasayadi yoki oshadi. 
5.  Suvga  chidamlilik  xossasi
  –  o‘ziga  suv  yuqtirmaydi,  suv 
bilan  reaksiyaga  kirishmaydi.  Litiyli  (Litol-24)  va  kalsiyli 
(Solidollar)  quyultiruvchilardan  tayyorlangan  surkov  moylari  suv 
ta’siriga chidamli bo‘lib, natriyli quyultiruvchilardan tayyorlangan 
surkov moylari suv ta’siriga chidamsizdir. Himoya surkov moylari 
suvda erimaydi. 
6.  Тirnalish  va  yedirilishga  qarshi  xossalari. 
Yedirilishdan 
saqlash xossalariga – dispersion muhit ta’sir ko‘rsatadi.  
Тirnalishdan saqlash xossasi – moyning tarkibida qo‘shilmalar 
borligiga  bog‘liq.  Surkov  moylariga  ishlatilish  xossalari  asosan 
moyning  nomida  beriladigan  quyultiruvchining  turiga  qarab 
aniqlanadi. 
 
 
7.1-jadval