Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

pul bazasining

 

miqdorini to‘liq nazorat qila olmaydi va boshqara olmaydi. Tijorat 

banklarining (Markaziy bankdan kredit olish), davlatning (ijtimoiy siyo-

sat, tovon to‘lash, soliq siyosati) va aholining (pullarning kirib kelishi va 

chet elga chiqib ketishi), xatti-harakatlari 

pul bazasining

 o‘zgarishi 

ustidan to‘liq nazorat o‘rnatishda ma’lum qiyinchiliklarni tug‘diradi. 

Multiplikator xususida ham shuni aytish zarurki, naqd pullar 

koeffitsiyentlari, ortiqcha zaxira me’yorlari va boshqa tarkibiy qismlar 

aholi hamda tijorat banklarining psixologiyasi bilan xatti-harakatlari 

ta’sirida o‘zgarib turadi: pul multiplikatorining miqdori banklarning 

---

 

71

(zaxira me’yorlari orqali), shuningdek, bankdan tashqari soha harakatiga 

(naqd pullar va koeffitsiyentlari orqali) bog‘liq. 

[50]

. Pul-kredit siyosati iqtisodiy pasayish davrida xarajatlarni 

rag‘batlantirish uchun pul taklif qilishning ko‘payishiga, inflatsiya 

davrida esa, aksincha, xarajatlarni cheklash uchun pul taklif qilishning 

cheklanishiga olib kelishi zarur. Buni quyidagicha ifodalash mumkin: 

 

 

Iqtisodiy 

pasayish davri   

Xarajatlarning 

rag‘batlantirilishi 

talab qilinadi 

 

Natijada pul taklifi 

ko‘payadi 

Inflatsiya 

davrida 

 

Xarajatlar cheklanadi 

 

Natijada pul taklifi 

kamayadi 

 

Konyunktura jonlangan, ish bilan bandlik va ishlab chiqarish 

hajmlari o‘sgan sharoitda pulga talab oshishi munosabati bilan Markaziy 

bank