Maruza №13. Temir yо‘l va konveyer transportlarining kon-texnologik qо‘llanilish soxalari

13.3-rasm. Almashuvchi 

punktlarning joylashuvi: 

1

 – yer yuzasida;  

2 –syezdlarni gorizont bilan 

tutashgan joyida;  

3 – bog‘lovchi bermalarda; 

4– ishchi pog‘onalarda. 

---

 

Konveyer  transporti  transport  turi  sifatida    allaqachonlardan  beri 

ishlatlishiga  qaramasdan    karyerlarda  yosh  transport  turi  hisoblanadi.  Konveyer 

metall  formalardan  tuzilgan  bо‘lib,  tashuvchi  a’zosi  sifatida  rezina  lenta  (lentali 

konveyer),  kurakli  zanjir  (kurakli  konveyer),  plastinkalar  (plastinkali  konveyer) 

yoki ariqcha shakldagi (vibratsiyali konveyer) a’zolari ishlatiladi.     Karyerlardi 

yumshoq,  maydalangan  (bо‘lak  о‘lchami  400  mm  gacha)  qattiq  va  yarim 

qoyatoshlarni tashish uchun lentali konveyerlar keng qо‘llanilmoqda. Ularning ish 

prinsipi  shundan  iboratki:  konveyer  lentasida  tog‘  jinslari  tо‘ldirilib  baraban 

yuritgich  yordamida  tortish  bilan  harakatga  keltirilib  tashiladi.  Konveyr  lentasiga 

nagruzkani  kamaytirish  uchun  qо‘shimcha  tortish  a’zolari,  pо‘lat  arqon,  zanjir, 

telejkalar  qо‘llaniladi.  Bunday  hollarda  lenta  faqat  kon  massasini  joylashtiruvchi 

idish vazifasini о‘taydi. 

Karyerlardagi  konveyrlar  transporti  joylashishi  va  mо‘ljaliga  qarab 

zaboydagi, tо‘plovchi, yuk kо‘taruvchi, magistral va ag‘darma turlariga bо‘linadi. 

Zaboy  konveyerlari  pog‘ona  ishchi  maydonchasiga  joylashtirilib,  kon 

massasini  ekskavatordan  tо‘plovchi  konveyrgacha  tashishga  mо‘ljallangan. 

karyerlarda  zaboy  fronti  sekin-asta  siljib  borganligi  uchun  zaboy  konveyer 

seksiyalari  maxsus  texnika  turbodozerlar  yordamida  yoki  gusenitsalik, 

qadamlovchi mexanizmlar yordamida suriladi. 

Tо‘plovchi  (uzatuvchi)  konveyerlar  karyerning  yon  qismida  joylashgan 

bо‘lib,  ular  bir  yoki  bir  necha  zaboy  konveyrlaridan  yuk  kо‘taruvchi  konveyerga 

tashishga  mо‘ljallangan.  Tо‘plovchi  konveyrlar  zaboy  konveyrlari  ortidan  о‘z 

о‘qiga parallel yо‘nalishda gusenitsali yoki rels yо‘lli izlarda harakatlanadi. 

Yuk  kо‘taruvchi  konveyerlar  ishchi  bо‘lmagan  yoki  vaqtinchalik  ishchi 

bо‘lmagan  karyer  qismida  (transheyalarda  yoki  yer  osti  qiya  lahimlarida) 

joylashgan  bо‘lib,  karyer  ishchi  qismidan  kon  massasini  yuqoriga  tashishga 

mо‘ljallangan.  Yuk  kо‘taruvchi  konveyer  yukni  tо‘plovchi  konveyerdan  olib, 

oddiy  konveyrlarda  18º  burchak  ostida  va  maxsus  konveyerlarda  50º  gacha 

qiyalikda  karyer  borti  bо‘ylab  yer  yuzasiga  kо‘taradi.  Yuk  kо‘taruvchi  konveyr 

ancha yuqori yuritgchi va konstruksiyaga ega bо‘lib bir yerda muqim о‘rnatilishga 

mо‘ljallangan.  Kon  massasini  qattiq  jinslarda  14º  burchakdan  yuqori  va  yumshoq 

jinslarda  18º  dan  yuqori  balandliklarga  unumli  va  xavfsiz  kо‘tarish  uchun  lenta 

yuzasi  qovurg‘alarga  bо‘linib  yasaladi  yoki  yuqoridan  bosib  turuvchi  lenta  yoki 

zanjirli tо‘r ishlatiladi. Ular materialni pastga surilib ketishiga yо‘l qо‘ymaydi. 

Magistral  konveyrlar  karyer  yuzasida  joylashgan  bо‘lib,  qoplama  jinslarni 

ag‘darmaga va foydali qazilmalarni boyitish fabrikasiga yoki omborlarga tashishga 

mо‘ljallangan. 

Ag‘darma  konveyrlar  ag‘darmalarda  joylashgan.  Bajaradigan  ishiga  qarab 

ular zaboy konveyerlariga  о‘xshab ketadi. Ular ag‘darma fronti deyiladi. Tuzilishi 

---

bо‘yicha qayta yuklovchi va ag‘darma hosil qiluvchilar bilan birgalikda kompleks 

hosil  qiladi.  Qayta  yuklovchi  uzatuvchi  a’zo  vazifasini  о‘taydi,  ekskavatordan 

zaboy  konveyerigacha  yoki  zaboy  konveyeridan  tо‘plovchiga  bir  gorizontdan 

ikkinchisiga,  shuning  uchun  u  о‘zi  yurar  gusenitsali  yoki  qadamlovchi  shakldagi 

yurish  mexanizmiga  ega  bо‘lib,  qabul  qiluvchi  va  konveyer  sо‘ngida  tо‘kuvchi 

qismlari  bо‘lib,  bu  qism  18º  gacha  har  qanday  qiyalikda  ishlay  oladi.  Yassi 

tekislikda  qabul  qiluvchi  moslama  va  tо‘kuvchi  qismlari  60º  gacha  burchakka 

burilishi mumkin.