Noorganik kimyo

            Kislotali kataliz mexanizmi bo’yicha ta’sir etuvchi fermentalar 
    Brensted va Luyis bo’yicha kislotaning faolligi markaziy atom metallning 
oksidlanish darajasi ortishi bilan metall ioning gidratlanishi ortadi.Bu fundamentall 
xossa metallofermentlarning faoliyatini asosini tashkil etadi, ular Luyis kislotalari 
sifatida kislotali katalizatorlar rolini bajaradi ionning metallga koordinasiyalanishi 
orqali  protonni oson ajratadi.  Mtalloferment tarkibidagi metall ioni kichik 
komplekslarning eritmadagi bajar aolmaydigan rolini bajaradi. 
Zn
2+
  ioni ko’pdan ko’p biologik sistemalarning aktiv markazining asosini tashkil 
etadi, bunda u luyisning kislotasi vazifasini bajaradi. Qiziq tarafi bu ion Mg
2+ 
 va   
Сг
2+
 ioniga ulchami yaqin, lekin,  lekin ulardan ko’ra ko’p uchraydi. Avvalo Zn
2+
 
juda yaxhi reseptor va u Mg
2+
 ioni va ko’plab biologik sistemalarga nisbatn ancha 
kuchli kislota.  Cu 
2+
  ioni bo’lsa ancha uymshoq,ruxdan farqli o’laroq Cu
+
 gacha 
qaytarilish xossasiga ega, bu oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari ketishiga sabab 
bo’ladi. 
       Bundan tashqari , kataliz jarayoni atomlarning qayta guruhlanihini taqozo 
etadi. Demak, metall ioninig o’ralishi katta tezlikda ketadi, bu esa ligandlarning 
strukturasi, tez birikishi yoki ajralishiga sabab bo’ladi. Zn
2+
  kompleksda ancha 
uyqori harakatchalikka ega va bu xossa Mg
2+
 va Ni
2+
 dan uyqori turadi. Ani paytda 
qayta guruhlanish Mg
2+
 va Cu
2+
 dan osoroq boradi.Xossalari jihatidan Zn
2+
 ioniga 
yaqin ion Cd
2+
 hisoblanadi, lekin bu element juda kam uchraydi. 
 
 
 
                                   
Karbongidraza 
     Bu bo’limda rux tutgan fermentlardan karbongirdraza ko’rib chiqiladi, bu 
ferment yaxshi o’rganilgan va eng mehim gidrolaz fermentlari qatoriga kiradi. 
Karbongidraza eng oddiy, juda muhim jarayonni amalga oshiradi: 
                      
 
        Kopgina  fermentlar  ishtirokida  ketadigan  reaksiyalar  uchun  ketma-ket 
keladigan reaksiyalar juda qiyin ayni paytda uni muvaffaqiyatli amalga oshirishni 
bir  necha  usullari  bor.Ushbu  rux  tutgan  ferment  bir  necha  izofermentlar  holatida 
mavjud, ularning shakllari rim raqamlari bilan belgilanadi.  

---

Anorganik kimyo fanidan majmua
 
 
 
323 
 
 
            
      Karbongidraza juda muhim gidroliz reaksiyalarini amalga oshiradigan 
fermentlar qatoriga kiradi; ikkita karboksippeptidaza, oqsil molekualalridan 
aminikislotalarni ajratib olishda muhim rol o’ynaydi. Shuningdek ishqoriy 
fosfataza fosfat kislota efirlarini gidrolizlaydi.      
Для   Karbongidrazani tavsiflash 
uchun bir qancha usullar ishlatib ko’rilgan. Avvalo bir qancha izofermentlarning 
kristall strukturasi kinetik ingibitorlar ishtirokida o’rganildi.  Hamma holatlarda 
ruxning koordinasion soni 4 ga teng., 3 ta koordinasion joyni ham gistidin 
halqasidagi imidazol guruhning azot atomlari egallaydi, to’rtinchi joyni  suv 
molekulasi yoki gidroksil ioni egallaydi. 
       pH ortishi bilan CO
2
  va suv orasidagi reaksiya tezligi ortib boradi. Bu 
kuzatuvlar ruxga koordinasiyalashgan suv oson va qaytar tarzda OH
-
  ionini hosil 
qiladi, u esa CO
2
  ga nisbatan nukleofil rolini oynaydi.Ushbu mexanizm 19.1 sikl 
bilan ko’rsatilgan.