Наманган-2007 й

 
Назорат саволлари 
 
1. Қуйи система турларини сананг. 
2. Бухгалтерлик қуйи системасининг вазифасини тушунтиринг. 
3. Меҳнат роесурсларини созлаш деганда қандай вазифалар тушунилади? 
4. Ташкилий-функционал қуйи системаларни сананг? 

---

16 
4 – Маъруза. АБС ни ишлаб чиқиш босқичлари 
Режа: 
 
1. Системани босқичларга ажратиш 
2. Техник топшириқни ишлаб чиқиш, техник лойиҳани ишлаб чиқиш. 
3. КАБСни жорий қилиш. КАБСнинг ишлашини таҳлил қилиш 
 
Системани ва техник қурилмалар комплексини ишга тушириш ва 
лойиҳалашдаги катта тажриба АБС ни қуйидаги асосий ишлаб чиқариш 
босқичларига ажратиш имконини беради: 
1. Системани қуриш зарурлигини назарий асослаш учун илмий-
текширишлар ўтказиш. 
2. Лойиҳалаш учун техник топшириқлар ишлаб чиқиш. 
3. Алоҳида қурилмалар ва бир бутун комплексни лойиҳалаш. 
4. Мавжуд шароитда системани синаш. 
5. Системани ишга тушириш. 
Корхоналарда АБСларни лойиҳалаш учун расмий умумтармоқ 
методикаси - қўлланмаси мавжуд. Бу қўлланмада кўрсатилган лойиҳалаш 
босқичлари қуйидагилардир: 
1. Корхонани лойиҳалашдан аввалги изланиш ишлари - ташкилий 
ишлар. 
2. Техник топшириқни ишлаб чиқиш - техник топшириқ (ТТ). 
3. Техник лойиҳани ишлаб чиқиш - техник лойиҳа (ТЛ). 
4. Иш лойиҳасини ишлаб чиқиш - мукаммал лойиҳа (МЛ). 
5. КАБСни татбик қилиш, жорий қилиш. 
6. КАБС ишлашини таҳлил қилиш - таҳлил қилиш. 
Юқорида келтирилган босқичларнинг сермеҳнатлилигини тахминан 
қуйидагича % ларда келтирамиз: 
Ташкилий ишлар - 2,8 %; техник лойиҳа - 25,4 %; мукаммал лойиҳа - 
47,5 %, жорий қилиш - 17,1 %; таҳлил қилиш - 7,2 %. 
КАБС ни ишлаб чиқиш махсус илмий - текшириш институтларида ѐки 
КАБСни қуришга мўлжалланган махсус бўлимларда буюртмачи ташкилотни 
жалб қилган ҳолда бажарилади. Лойиҳа ишга мутасадди бўлган бош 
ташкилотлар муҳокамасидан ва тасдиғидан ўтади. Шундан сўнг ишга 
киришилади. Бу босқичларнинг қисқача мазмуни билан танишиб чиқамиз. 
Корхонани синчиклаб текшириш ва унинг ҳарактеристикаларини 
тузиш (чикарилаетган маҳсулотлар миқдори ва кўринишлари, ишчи-
ҳизматчилар сони, маҳсулот тайѐрлаш жараѐнларининг хусусиятлари ва б.). 
2. Корхона структурасининг системали таҳлили. 
3. Ҳисоблаш ва режалаштириш усулларининг системали таҳлили 
моддий ва ахборот оқимларнинг таҳлили корхонани бошқариш системасини 
барча поғоналарда яхшилаш учун умумий тавсияномалар ишлаб чиқиш. 

---

17 
4. Автоматлаштирилган функциялар таркибларини танлаш бўйича 
техник воситалар, объектни тайѐрлаш бўйича тадбир-чоралар ва ниҳоят 
КАБСни жорий этиш бўйича тавсиялар. 
5. КАБСни қуриш мақсадга мувофиқ эканлигини техник-иқтисодий 
асослаш ва бошқалар. 
Келтирилган текширишлар, изланишлар асосида буюртмачи ва 
яратувчи ташкилотлар мавжуд бошқариш системасини тартибга тушириш 
учун бир қатор тавсияларни берадилар ва КАБС қамраб олган бўлимлар, 
қуйи системалар ва масалалар таркиби ҳақида умумий тавсиялар ҳамда АБС 
яратиш учун техник топшириқлар тузиб чиқадилар. 
Техник топшириқни ишлаб чиқиш 
Техник топшириқларга корхонани текшириш босқичида олинган барча 
материаллар киради. КАБС ни лойиҳалаш ва жорий қилиш кетма-кетлиги 
навбатлари уни яратиш бўйича тузилган умумий календар графикда 
кўрсатилади. 
Техник лойиҳани ишлаб чиқиш 
Бу босқичда қуйидаги ишлар амалга оширилади. 
1. Функционал ва ташкилий структурани аниқлаш. 
2. Ахборот, математик ва программа таъминотларни яратиш 
принципларини умумий асослаш ва танлаш. 
3. Техник воситалар комплексининг асосий ускуналари ва қурилмалари 
руйхати; 
4. КАБСни жорий этиш учун корхонада асосий чора-тадбирлар ишлаб 
чиқиш ва шунга корхонани тайѐрлаш. 
5. Иқтисодий самарадорликни ҳисоблаш. 
Иш лойиҳасини ишлаб чиқиш босқичига қуйидаги асосий масалалар 
киради: 
1. Ҳужжатларнинг кўринишлари (шакллари) ни аниқлаш ва уларнинг 
ҳаракат маршрутларини аниқлаш; 
2. КАБС ходимлари учун вазифаларига қараб кўрсатишлар тузиш; 
3. Информация массивларини киритиш, ишлов бериш, бошқариш ва 
сақлаш системасини ташкил қилиш. 
4. Иш программаларини назорат вариантлари учун тузатиб олиш ва 
сақлаш системасини ташкил қилиш. 
5. Ҳисоблаш маркази қурилмалари ва ЭҲМнинг ташқи қурилмаларини 
ишлатиш учун тадбир-чораларни амалга ошириш.