Мевачилик асослари doc

Асосий тушунчалар: Олма мевалар ичида етакчи ўринни эгаллайди. 
Олма дарахтларининг узоқ умр куриши ва бақувват бўлиб ўсиши, ҳосилга 
кириши, меваларнинг йирик ёки майда бўлиши у қандай пайвандтагда 
ўстирилишига ва тупроқ-иқлим шароитга ҳамда парвариш қилиш усулларига 
боғлиқ. Масалан, олманинг ёввойи Сиверса ниҳолларига Розмарин белый, 
Ренет Симиренко, Кандил синап, Золотое Грайма каби навлар пайванд 
қилиб ўстирилса, улар доимий боққа экилганида маданий олма дарахтлар 
кучли бўлиб ўсади, 5-6 йилдан бошлаб ҳосилга кира бошлайди. 8-10 йили 
тўлиқ ҳосилга киради, дарахтларнинг баландлиги 15-20 метрга етади. 
Розмарин белый нав олма дарахти юқорига қараб пирамида шаклида 
ўсади ва бошқа навларга нисбатан кечроқ ҳосилга киради. Кандиль - синап 
ҳам кучли пайвандтагларда етиштирилганида 15-17 - йилларга келганда 
тўлиқ ҳосилга киради. Ўзбекистонда кўп тарқалган Ренет Симиренко 
Сиверса ниҳолларига пайванд қилинганда доимий боққа экилганидан кейин 
4-5 - йили ҳосилга кира бошлаб, 8-10 - йилга келганда ҳар бир тупида 150 - 
200 кг дан ва ундан кўпроқ ҳосил олиш мумкин. Ренет Симиренко 
дарахтларининг шох-шаббаси ёйилиб, тарвақайлаб ўсади. 
Олма дарахтларининг ёшига ва навига қараб, уларнинг илдизи ҳам ер 
қатламларига тик ва горизонтал тарқалиб бақувват ўсади. 
Ёввойи олма ниҳолларига пайванд қилиб ўстирилган Розмарин олма 
дарахтларининг пастга қараб ўсган илдизининг узунлиги суғориладиган бўз 
тупроқли ерларда 5-8 метр чуқурга кириб, ён томонига қараб ўсганлари 6-8 
йил ичида 8-10 метрга етганлиги аниқланган. Олмалар турли муддатларда 
яъни маданий навлар анча эрта (6-8 йилда), ёввойилари кечроқ (10-12 йилда) 
ҳосилга киради. 
Тупидан олинадиган ҳосил ўсимликнинг ёшига, ўсиш шароитига ҳамда 
шох-шаббасига қараб турлича бўлади. Катта ёшдаги туплар 300-500-800-1000 
кг га ча ҳосил беради. 
Ўзбекистон шароитида олма дарахтларининг ўсиши 200-220 кун давом 
этади. 

---

29 
Олма апрель ойида гуллайди ва бу жараён 9-16 кун давом этади. Эрта 
гуллаш 23-25 мартдан, энг кеч гуллаш эса 25-27 апрелдан бошланади. Олма 
уруғидан, қаламчасидан ва куртак пайванд қилиш йўли билан 
кўпайтирилади. Олманинг ҳосил шоқчалари уч хил бўлади. Халқали шох энг 
қисқа бўлиб, узунлиги 3-5 см га етади. Иккинчиси найза шох дейилади, унинг 
бўйи 5-15 см бўлади. Учинчиси чикиксимон шох бўлиб, бўйи 15-25 см 
келади. Ҳосил шохнинг учида мева куртаклари бўлади.