B. A. Nazarbayeva

3.5.11

 

Yechish qobiliyati 

Yechish qobiliyati 

– o‘lchanadigan kattalikning datchik seza oladigan minimal 

o‘zgarishini  xarakterlaydi.  Tashqi  ta’sir  o‘lchanadigan  qiymatlar  diapazoni 

oralig‘ida uzluksiz o‘zgarganda datchiklarning chiqish signallari, hatto shovqinlar 

bo‘lmagan taqdirda ham, har doim ham mutlaqo silliq bo‘lmaydi. Ularda har doim 

unchalik  katta  bo‘lmagan  zinalar  ko‘zga  tashlanib  turadi.  Bu  ayniqsa 

potensiometrik datchiklarda, hududni nazorat qiladigan to‘rsimon niqobli infraqizil 

datchiklar  va  ularda  chiqish  signallari  faqatgina  tashqi  ta’sirning  ma’lum  bir 

o‘zgarishlarida o‘zgaradigan boshqa qurilmalarda yaqqol ko‘zga tashlanadi. Bunga 

qo‘shimcha ravishda har qanday signalni raqamli kodga aylantirishda uning mayda 

zinalarga bo‘linishi sodir bo‘ladi, bu zinalarning har biriga konkret qiymat to‘g‘ri 

keladi.  Kirish  signalining  ma’lum  bir  sharoitlarda  datchikning  chiqish  signalida 

minimal  zina  paydo  bo‘lishiga  olib  keladigan  o‘zgarish  kattaligi  datchikning 

yechish  qobiliyati  deb  ataladi.  Masalan,  hududni  nazorat  qiladigan  infraqizil 

datchik  uchun  yechish  qobiliyatining  quyidagicha  ta’rifini  berish  mumkin: 

---

122 

 

“yechish qobiliyati – obyekt 20 sm ga ko‘chganda obyektni 5 m masofadan aniqlay 

olish  qobiliyatidir”.  Burchaklarni  o‘lchash  uchun  qo‘llaniladigan  simli 

potensiometrik datchik uchun yechish qobiliyati – bu aytaylik, 0,5

o

 ga teng bo‘lgan 

minimal  burchakdir.  Ba’zan  yechish  qobiliyati  FS  to‘liq  shkaladan  (kirish 

signalining  maksimal  qiymatidan)  foyizlarda  aniqlanadi.  Masalan,  o‘lchanadigan 

kattaliklarning to‘liq diapazoni 270

o 

ga teng bo‘lgan burchaklarni o‘lchash datchigi 

uchun  0,5

o   

yechish  qobiliyatini  G‘S  dan  0,181%  sifatida  taqdim  qilish  mumkin. 

Shuni  qayd  qilish  lozimki,  zinaning  o‘lchami  o‘lchanadigan  kattaliklar 

diapazonining  ichida  o‘zgarishi  mumkin,  shu  sababli,  qoidaga  ko‘ra,  yechish 

qobiliyati  yoki  o‘rtacha  kattalik  sifatida,  yoki  eng  yomon  kattalik  sifatida 

aniqlanadi.  Raqamli  chiqish  signallariga  ega  bo‘lgan  datchiklarning  yechish 

qobiliyati  ko‘pincha  ma’lumotlarning  bit  so‘zlar  soni  bilan  beriladi.  Masalan, 

tasvirlanishda  datchikning  yechish  qobiliyati  8  bitga  teng  degan  informatsiya 

bo‘lishi  mumkin.  Bundan  yoki  kirish  signallarining  to‘liq  diapazonini  olish,  yoki 

kichik bildiruvchi razryadning kattaligini baholash mumkin. Agar chiqish signalida 

farqlasa  bo‘ladigan  zinalarni  aniqlab  bo‘lmasa,  u  holda  datchik 

cheksiz  katta 

yechimga ega 

deyiladi. “Cheksiz yechim” atamasi xato bo‘lib hisoblanadi.