«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

Boshqaruvning    chiziqli   funktsional strukturasi 

 

 

 

 

 

Boshqarishning matritsali strukturasi

 

 

F1 

R2 

F2 

F4 

1,1 

2,1 

3,1 

U1 

U3 

U4 

U5 

U2 

R1 

---

399 

 

10

-mavzu bo’yicha tarqatma material

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 

Ijtimoiy tashkilotlarga quyidagi hususiyatlar xos 

1 

 Har qanday tashkilot o'z maqsadiga ega, chunki u aniq maqsadlarni amalga oshirish uchun 

tuziladi va uning faoliyati maqsadga erishganlik darajasi bilan baholanadi. Bunda tashkilot 

kishilar  xatti-harakatini  tartibga  solish  va  birlashtirish  vazifasini  bajaruvchi  vosita 

ekanligini anglanadi. 

 

2 

Maqsadga  erishish  uchun  tashkilot  a'zolari  o'ziga  xos  rol  va  status  (mavqe)lar  bo'yicha 

taqsimlanishga  majburdirlar.  Shunga  muvofiq,  ijtimoiy  tashkilot  o'zining  a'zolari 

tomonidan  bajarilishi  kerak  bo'lgan  ijtimoiy  holat  va  rollarning  murakkab  o'zaro 

bog’langan tizimini ifodalaydi. Ijtimoiy tashkilot kishiga taqdim qilingan ijtimoiy status va 

ijtimoiy rol doirasida, hamda o'sha ijtimoiy tashkilot doirasida qabul qilingan me'yorlar va 

qadriyatlar chegarasida o'z ehtiyoj va manfaatlarini qondirishga imkon beradi. 

 

3 

Tashkilot  mehnat  taqsimoti  va  uni  ixtisoslashtirish  asosida  vujudga  keladi.  Shuning 

uchun  ham  ijtimoiy  tashkilotlarda  turli  gorizontal  strukturalar  bo'ladi.  Lekin  tashkilotning 

muhim  hususiyatlaridan  biri  -  unda  boshqaruvning  vertikal  (ierarxiyali,  ya'ni  pillapoya) 

shaklda  bo'lishidir.  Aynan  shu  erda  boshqaruvchilar  va  boshqariluvchilar  harakati  yaqqol 

ko'zga tashlanadi. Boshqaruvning ierarxiyaga (pillapoya shaklida) asoslanganligi maqsadga 

muvofiqlilikni ifoda etadi. 

4 

Boshqaruv  tizimi  tashkilot  faoliyatini  tartibga  solish  va  nazorat  qilish  uchun  o'ziga  xos 

vositalarga  ega.  Bu  vositalar  orasida  intituttsional  yoki  ichki  tashkiliy  deb  ataladigan 

me'yorlar  ya'ni  ma'lum  vakolatlarga  ega  bo'lgan  o'ziga  xos  institutlarning  faoliyati  bilan 

tuziladigan  me'yorlar  muhim  rol  o'ynaydi.  Mazkur  institutlar  me'yoriy  talablarni  hayotga 

joriy  qiladi  va  o'ziga  xos  ta'siri  bilan  ularni  qo'llab  quvvatlaydi.  Yuqoridavgi  to'rt  omil 

asosida  muayyan  tashkilot  o'zaro  aloqa  va  harakat  munosabatlarni  tartibga  soladigan 

maqsad, aloqa va me'yorlar tizimi sifatida paydo bo'ladi. 

---

400 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TASHKILOTLAR 

Norasmiy tashkilot 

Norasmiy tashkilotlarga 

quyidagi klubni misol 

qilishimiz mumkin. 

Moskvadagi “Matiz” 

avtomobili ishqibozlari 

klubi uch yoshga to'ldi. 

“Matiz-klubi” 

qatnashchilarining 

uchrashuvi bo'lib o'tdi. 

Mazkur klub norasmiy 

tashkilot bo'lib, uning 

a'zolari o'zlarining 

avtomobil borasidagi 

hamfikrlar jamoasining 

uch yilligini 

nishonlashdi

. 

 

Rasmiy tashkilot 

Rossiyalik  sotsiolog  A.I. 

Prigojin,  rasmiy  tashkilot  - 

aloqa,  status  va  rollarni 

ijtimoiy 

rasmiylashtirish 

asosida 

tashkil 

qilish 

usulidir,  deb  izoh  beradi. 

Rasmiy 

tashkilotning 

asosida 

ixtisoslashtirish 

natijasida  paydo  bo'ladigan 

mehnat  taqsimoti  yotadi. 

Mehnat  taqsimoti  status-

mansablar 

tizimi 

ko'rinishida 

namoyon 

bo'ladi.  Har  qanday  status 

va 

mansablar 

ma'lum 

vazifalarni 

bajarishga 

mo'ljallanganki, 

natijada 

hamma  vazifalar  tashkilot 

a'zolari 

o'rtasida 

taqsimlanadi. 

---

401 

 

11