17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari

Avtomobil transporti 

Karyerlada avtoyo‘llarning joylashish tizimlari.

 

Avtoyo‘llarning joylashishi 

va avtotransportning harakatlanish tizimlari konning kon-texnik sharoitlari, foydali 

qazilma  va  qoplama  tog  jinslarini  tashish  yo‘nalishi  hamda    masofasi  orqali 

aniqlanadi.  

Avtoyo‘llarning planda joylashishi va harakat yo‘nalishi orqali konni ochish 

usuli aniqlanadi.  

Avtomobil  transporti  qo‘llanilganda  karyer  ishchi  gorizontlari  va  yuqorigi 

kompleks  to‘gri,  spiral,  tugunli  va  aralash  yo‘llar  (syezd)  yoki  harakat  sxemalari 

bilan bog‘lanadi. 

To‘g‘ri  syezdlar

 

  aosan  uncha  chuqur  bo‘lmagan  gorizontal  va  kichik 

qiyaliklarda  joylashgan  qatlamlarni  ochishda  va  qazib  olishda  qo‘llaniladi  (8-

rasm).  Bunda  karyer  nisbatan  uzunroq  va  sayoz  bo‘lishi  (8-rasm,  a)  hamda  tog‘ 

rayonlarida joylashganligi (8-rasm, b) bilan xarakterlidir.  

Halqasimon syezdlar (петлевые съезды) nisbatan chuqur karyerlarda hamda 

yoki  to‘g‘ri  syezdlar  o‘tishi  iloji  bo‘lmagan  tog‘  yon  bag‘irlari  sharoitlarida 

qo‘llaniladi (9-rasm). 

 

8-rasm. Avtotransport to‘gri syezdlari 

 

O‘rama  syezdlar  (спиральные  съезды)  belgilangan  yoki  chegaralangan 

o‘lchamli  va  katta  chuqurlikdagi  karyerlarda  qo‘llaniladi  (9-rasm).  O‘rama 

syezdlarning  eng  katta  afzalligi  harakatlanish  yo‘llarining  burilish  radiusi  juda 

katta bo‘lganligi uchun tezlik yuqori bo‘ladi.  

Aralash  yoki  kombinatsiyalashgan  syezdlar  ko‘pchilik  karyerlarda 

qo‘llanilib,  o‘rama  syezdlar  tugunli  syezdlarga  almashinadi.  Trassaning  uzayish 

koeffitsienti 1,2 – 1,3ni tashkil etadi. 

---

Avtoyo‘l  harakatlanish  qismining  yo‘l  qoplamalari  avtotransport 

vositalarining yuqori tezliklar bilan harakatlanishini ta’minlaydi va yo‘lni transport 

vositalari  va  tabiiy  muhit  omillari  ta’siridan  himoya  qiladi.  Yo‘l  qoplamasining 

yuzasi  yetarli darajada g‘adir-budurlikka ega bo‘lishi  kerak,  chunki g‘ildiraklarni 

yo‘l bilan ishonchli birikishini ta’minlashi zarur.  

 

 

 

9-rasm. Avtotransport halqali syezdlari (a), o‘rama syezdlar (b)