Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

16.1-rasm. Axborot manbaini fizik himoyalash tizimining strukturasi 

---

78 
 
Axborotni injener ximoyalashni quyidagilar ta’minlaydi: 

 
niyati buzuqning va tabiiy ofatning axborot manbalariga (yoki qimmatbaho narsalarga) qarab 
harakat qilishi mumkin bo‘lgan yo‘ldagi tabiiy va sun’iy to‘siqlar; 

 
foydalanishni nazoratlovchi va boshqaruvchi tizimlarning to‘suvchi qurilmalari. 
Tabiiy  to‘siqlarga 
tashkilot  xududida  yoki  yonidagi  yurish  qiyin  bo‘lgan  joylar  (zovurlar, 
jarlar,  qoyalar,  daryolar,  quyuq  o‘rmon  va  changalzor)  taalluqli  bo‘lib,  ulardan  chegaralar 
mustaxkamligini kuchaytirishda foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Sun’iy  to‘siqlar 
odamlar  tomonidan  yaratilib,  tabiiy  to‘siqlardan  konstruksiyasi  va  niyati 
buzuq ta’siriga barqarorligi bilan jiddiy farqlanadi. Ularga turli devorlar, qavatlararo pollar, shiplar, 
bino derazalari va h. taalluqli. 
Derazalar
 mexanik ta’sirga bardosh oyna va metall panjaralar yordamida mustaxkamlanadi. 
Himoyaning oxirgi  chegaralarini metall shkaflar, seyflar tashkil etadi. Shu sababli ularning 
mexanik mustaxkamligiga yuqori talablar qo‘yiladi. 
Metall  shkaflar
  maxfiylik  grifi  yuqori  bo‘lmagan  hujjatlarni,  qimmatbaho  narsalarni,  katta 
bo‘lmagan  pul  mablag‘ini  saqlashga  mo‘ljallangan.  Shkaflarning  ishonchliligi  faqat  metalning 
pishiqligiga va qulflarning maxfiyligiga bog‘liq. 
16.2 - rasmda ob’ektlarni qo‘riqlovchi texnik vositalar kompleksining namunaviy strukturasi 
keltirilgan.  Qo‘riqlaydigan 
xabarlovchi
  (datchik)  texnik  qurilma  bo‘lib,  u  unga  niyati  buzuq 
tomonidan mexanik kuch va maydon ta’sir qilganida trevoga signalini shakllantiradi.  
Signalizatsiya shleyfi
 elektr zanjirni hosil qilib, datchiklar va qabul qiluvchi - nazoratlovchi 
asboblarning elektr bog‘lanishini ta’minlaydi.  
Qabul qiluvchi – nazoratlovchi punkt
 datchiklardan keladigan signallarni qabul qilish va ishlashga, 
qo‘riqlash xodimlarini tovush va yorug‘lik signali yordamida trevoga signallari kelganligi, datchiklar 
va shleyflar ishlashidagi nosozliklar xususida xabardor qilishga mo‘ljallangan.