Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

Tashkiliy  himoyalash  vositalari 
—  bu  talekommunikasiya  uskunalarining  yaratilishi  va 
qo’llanishi jarayonida qabo’l qilingan tashkiliy-texnikaviy va tashkiliyxuquqiy tadbirlardir.  
 
Axloqiy va odobiy himoyalash vositalari
 — bu hisoblash texnikasini rivojlanishi oqibatida 
paydo  bo’ladigan  tartib  va  kelishuvlardir.  Ushbu  tartiblar  qonun  darajasida  bo’lmasada,  uni  tan 
olmaslik foydalanuvchilarni obro’siga ziyon yetkazishi mumkin. 
 
Qonuniy  himoyalash  vositalari
  —  bu  davlat  tomonidan  ishlab  chiqilgan  xuquqiy  hujjatlar 
sanaladi. Ular bsvosita axborotlardan foydalanish, qayta ishlash va uzatishni tartiblashtiradi va ushbu 
qoidalarni buzuvchilarning mas’uliyatlarini aniqlab beradi. 
 
Axborot xavfsizligini ta’minlash.
 
Axborot xavfsizligini ta’minlash – bu foydalanuvchining 
axborotlarini himoyalashga quyilgan me’yor va talablarni bajarishidir.   
 
AXni ta’minlash muammosiga ikkita yondashuv mavjuddir: «fragmentar» va kompleksli. 
 
«Fragmentar»  yondashuv  mavjud  shart-sharoitlarda  aniq  belgilangan  tahdidlarga  qarshi  aks 
ta’sir  ko’rsatishga  qaratilgan.  Bunday  yondashuvni  amalga  oshirishga  misol  sifatida  kirishni 
boshqarishning ayrim vositalarini, ixtisoslashgan antivirusli dasturlarni keltirish mumkin. 
 
Bunday yondashuvning afzal tomoni shundaki, bunda aniq tahdid bexato tanlab olinadi. Uning 
sezilarli kamchiligi esa axborotlarga ishlov berishning yagona himoyalangan muhiti yo’qligidadir.  
 
Kompleks yondashuv AXda axborotlarga ishlov berishning himoyalangan muhi-tini yaratishga 
qaratilgan  bo’lib,  bu  muhit  tahdidlarga  qarshi  aks  ta’sirning  turli  xil  choratadbirlarini  yagona 
kompleksga birlashtiradi. Axborotlarga ishlov berishning himoyalangan muhitini tashkil etish AXni 
ma’lum  darajada  kafolatlash  imkonini  beradi,  bu  esa  kompleks  yondashuvning  shubhasiz  afzalli-
gidan dalolatdir. Bu yondashuvning kamchiliklari quyidagilardan iborat: AX foydalanuvchilarining 
harakat  erkinligi  cheklanganligi,  himoya  vositala-rini  o’rnatish  va  sozlashdagi  xatoliklarga  yuqori 
darajadagi sezgirlik, boshqarish-ning murakkabligi. 
 
Xavfsizlik  siyosati  ma’muriy-tashkiliy  choralar,  jismoniy  va  dasturiy-texnik  vositalar 
yordamida amalga oshiriladi hamda himoya tizimi arxitektu-rasini belgilab beradi. Har bir muayyan 
tashkilot uchun xavfsizlik siyosati maxsus ishlab chiqilishi hamda undagi axborot ustida ishlashning 
aniq texno-logiyasi va qo’llanayotgan dasturiy, texnik vositalarga bog’liq bo’lishi kerak. 
 
Xavfsizlik  siyosati  tizim  obyektlariga  murojaat  qilish  tartibini  belgi-lab  beruvchi  kirishni 
boshqarish usuli bilan belgilanadi. Xavfsizlik siyosati-ning ikkita asosiy turi farqlanadi: