Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari


-BOB. KRIPTOVALYUTALAR BOZORIDAGIELEKTRON



Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet279/711
Sana14.01.2022
Hajmi5,65 Mb.
#364978
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   711
Bog'liq
Raqamli iqtisodiyot-Darslik-18.02.2020

7-BOB. KRIPTOVALYUTALAR BOZORIDAGIELEKTRON 

TIJORAT 

7.1.Kriptovalyutalar elektron tijoratining rivojlanishi 


Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

Elektron  tijorat  rivojlangan  sayin  insonlarning  “



uzoqlardan-masofadan 

turib

”  elektron  pullar  to’lashlariga  to’g’ri  kela  boshladi.  Bunda  pulni 

masofadan  turib  qo’ldan  qo’lga  berishning  esa  umuman  iloji  yo’q.  Shuning 

uchun  ham  pullarni  bir  insondan  ikkinchisiga  masofadan  turib  o’tkazish 

jarayonida  o’ziga  hos  vositachilarga,  ya’ni,  elektron  to’lov  tizimlari,  bank 

yoki  kur’yerlarga  murojaat  etish  kerak  bo’ladi.  Har  qanday  vositachi  esa 

bajarayotgan  pul  o’tkazmalariga  bog’liq  bo’lgan  operatsiyasi  uchun 

qandaydir  to’lov  olib  qoladi,  chunki  hech  kim  tekinga  ishlashni  istamaydi. 

O’tkazilayotgan  pul  miqdori  qancha  ko’p  bo’lsa,  vositachiga  bo’lgan 

to’lovlar  tufayli  pulni  yo’qotish  ham  shunchalik  ko’p  bo’ladi,  albatta. 

Axborot  texnologiyalari  va  elektron  savdo  rivojlangani  sari  ko’pchilik 

odamlar  pul  o’tkazmalari  bilan  bog’liq  harajatlarni  kamaytirish  borasida 

o’ylanib  qolishdi,  ya’ni,  qanday  qilib  ushbu  harajatlarni  kamaytirish  va  pul 

o’tkazmalarining  foydali  ish  koeffitsientini  iloji  boricha  yuz  foizga  oshirgan 

xolda  elektron  biznesni  yuritish  mumkin?  Bu  borada  turli  xildagi  taklif  va 

mulohazalar  juda  ko’p  edi,  lekin  ularning  barchasi  bir  qancha  sabablarga 

ko’ra  rad  etildi.Chunki  tovar  va  hizmatlar  oldi-sottilaridagi  vositachilarga 

bo’lgan  to’lovlarni  olib  tashlaganda  ham,  turli-tuman  firibgarlardan  qanday 

himoyalanish  ya’ni,  pulni  aynan  Siz  o’tkazganingiz  yoki  uni  olganingizni 

qanday  isbotlash  mumkin?  Bu  muammoning  yechimi  2009-yillarda  Satoshi 

Nikamoto  deb  nomlangan  shaxs  yoki  shahslar  guruhi  tomonidan  murakkab 

kriptografik  matematik  hisob-kitoblar  natijasida  ishlaydiganYangielektron 

to’lov  tizimini  ommaga  taqdim  etgandan  so’ng  topildi.  Bunday  to’lovlarni 

amalga  oshirishda  ishlatiladigan  pul  birligining  nomi  esa 



bitkoin

  deb  ataldi. 

Bitkoin  kriptografik  elektron  pul  birliklari  maxsus  elektron  hamyonlarda 

saqlanib,  bunday  hamyonlarga  pul  tushirish  va  ularni  turli  xil  maqsadlarda 

ishlatish  mumkin.  Biror-bir  bitcoin-hamyon  hisobidan  qancha  elektron  pul 

ketgani  yoki  unga  kelganini  aniqlash  uchun,  mutaxassislar  bir  hamyondan 

yoki boshqa manzildan ushbu elektron hamyonga qancha bitkoinlar kelganini 

barchaga  ochiq  xolda  ko’rsatishni  taklif  etdilar.  Ya’ni,  siz  kriptovalyuta 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

tarmog’iga  ulanganingizda,  barcha  bitcoinlar  oldi-sotdisini  aniq  va  ravshan 



ko’rishingiz  va  kuzatishingiz  mumkin  bo’ladi.  Shuningdek,  barcha  bitkoin 

hamyonlar  anonimdirlar  (



ya’ni,  hamyonning  egasikim  ekanligi  aytilmaydi

), 


shuning uchun ham Sizning tanishingiz qaysi hamyon uniki ekanini aytmagan 

bo’lsa,  Siz  hech  qachon  bu  haqida  bila  olmaysiz.Tizimdagi  hisob-kitoblarni 

muntazam  ravishda  amalga  oshirib  borish  kerakligi  tufayli,  bitcoinlarning 

ma’lumotlar  bazasi  tezkor  ishlashi  uchun  katta  quvvatli  zamonaviy 

kompyuterlar  kerak  bo’ladi.  Bunday  quvvatli  komp’yuterga  ega  bo’lish  

uchun  minglab  kompyuterlarni  yagona  tarmoqqa  ulash  talab  etiladi.  Bu 

kompyuterlar 

foydalanuvchilarning 

komp’yuterlari 

ham 


bo’lishi 

mumkinalbatta.  Ulardan  biri  esa  istagingizga  ko’ra  Sizning  komp’yuteringiz 

bo’lishi  ham  mumkin.  Agarda  foydalanuvchi,  o’z  kompyuteri  videokartasi 

quvvatini  tegishli  dasturlardan  foydalangan  xolda  bitcoin  tizimini  qo’llab-

quvvatlash  uchun  taqdim  etsa,  bu  yordami  uchun  unga  o’sha  bitcoin 

valyutasining  o’zida  mukofot  berishadi.  Bunday  pul  topish  usuli  esa 



mayning

”  deya  nom  olgan.Quyida  zamonaviy  kriptovalyutaning  afzallik  va 

kamchiliklar tomonlarini keltirib,ularga izoh beramiz: 

 



Chegaralangan

.  Kriptovalyuta  yaratilgan  algoritmga  asosan,  ja’mi  21 

milliontagacha  bitcoin  topish  mumkin,  bundan  so’ng  esa  bitkoin 

yetishtirish  to’xtatiladi.  Buning  oqibatida  nima  bo’lishini  hech  kim  

bilmaydi,  agarda  moliyaviy  portlash  bo’lmasa,  kriptovalyuta 

muomalada  qoladi  va  vaqti-vaqti  bilan  o’z  kursini  o’zgartirib 

turaveradi.  

 



To’liq mahfiylik

. Bitcoin-hamyonning raqamlari orqali uning egasi kim 

ekanligini  bilib  bo’lmaydi,  buning  oqibatida  esa  noqonuniy  pul 

aylantirish va firibgarlikka yo’l ochiladi.  

 

Ta’minlanmaganlik



.  Kriptovalyuta,  real  pullarga  o’xshab,  doimiy 

rezerv  bilan  ta’minlanmagani  va  bu  bilan  bog’liq  boshqa  sabablarga 

ko’ra,  bitcoin  kursi  kutilmaganda  to’liq  nolga  tushib  ketishi  ham  hech 

gap emas. 




Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 



 

Rasmiy  ravishda  ishlamaydi

.  Bitcoin  moliya  tizimiga  yomon  ta’sir 

ko’rsatishi  mumkin,  shu  sababli  ko’p  davlatlar  (

shu  jumladan,  bizning 

mamlakat  ham)

kriptovalyutaga  ishonchsizlik  bilan  qaraydi.  Rossiyada 

bitcoin  yetishtirish  bilan  shug’ullanganlarni  javobgarlikka  tortish 

bo’yicha  qonun  tayyorlashgan,  lekin  hozircha  bu  ish  to’liq  yo’lga 

qo’yilmagan.  Balki  bitcoinlar  hech  qachon  rasmiy  ishlamasa  ham 

kerak,  chunki  uni  qonuniylashtirishsa,  bitkoin  real  valyutaning  o’rnini 

egallashi ham mumkin bo’ladi. 

 



Unchalik  mashxur  emas

.  Hozircha  ko’pgina  moliyaviy  muassasalar, 

Internet-do’konlar  va  boshqa  servislar  bitcoinga  ishonishmaydi  va 

kriptovalyuta 

evaziga 

maxsulot 

sotmaydilar. 

Mashxurlashishi 

chegaralangani boyis bitkoin to’liq ishlatilmayapti. 

Hozirgi  davrdagi  eng  mashhur  kriptovalyutalarning  emblemalarini 

(

shartli 

belgilari,piktogrammalarini

quyida 



nazardan 

kechirishingiz 

mumkin: 

 

Kriptovalyutalarni  mayining  qilish  uchun  foydalanish  mumkin  bo’lgan 



eng yaxshi dasturiy ta’minotlarga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 


Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

CGMiner

  –Ushbu  dastur  virtual  pullarni  topish  bo’yicha  ishlaydigan 

professionallar uchun mo’ljallangan. Ammo uning to’liq quvvat bilan ishlashi 

uchun faqatgina katta quvvatli komp’yuterlar talab qilinadi. Foydalanuvchiga 

esa  MS  DOS  buyruqlarini  yaxshilab  o’zlashtirib  olish  zarur  bo’ladi. 

Dasturning  ijobiy  tomonlariga  videokarta  ishini  tezlashtirish  funktsiyasi 

mavjudligi  va  buning  natijasida  xeshlashtirish  jarayoni  tezlashtirilishini 

kiritish mumkin. Bundan tashqari, dasturning optimal ishlash rejimini  tanlash 

imkoniyati ham uni boshqa dasturlardan farq qiladi.  




Download 5,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   711




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish