Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

*.exe,  *.com

  kengaytirgichli  bajariluvchi  fayllardir.  Ular 

*.doc,  *.xls

 

ko’rinishidagi  makroprotseduralarga  ega  bo’lib,  zararlanish  oqibatida  kompyuter 

ishini izdan chiqaradigan xolatga kelib qoladilar. Tarmoq chuvalchanglari esa zarar 

keltiradigan dasturlar turiga mansub bo’lib, ular boshqa fallarning bir qismi emas, 

balki  aloxida  mustaqil  fayllar  ko’rinishida  bo’ladilar.  Bunday  dasturlar  lokal  va 

global  tarmoqlar  yoki  elektron  pochta  orqali  tezlik  bilan  tarqalib,  ko’payib 

ketadilar.  Chuvalchang  virusi  sizning  ruxsatingizsiz  sizning  pochtangizdagi 

elektron adres kitobingizdagi barcha manzillarga qandaydir ma’lumotlar jo’natishi 

yoki  xavfli  amallarni  xosil  qilishi  mumkin.  Troyan  dasturlari  ko’paymaydilar, 

o’zlari  biror  bir  ma’lumot    jo’nata  olmaydilar  va  kompyuteringizdagi 

ma’lumotlarni  o’chira  olmaydilar.  Ammo  ular  turli  xil  xavfli  amallarni  bajarib, 

sizga  katta  talofat  yetkazishlari  mumkin.  Troyan  dasturining  asosiy  maqsadi 

kimlargadir  sizning  kompyuteringizga  kirish  va  uni  o’z  maqsadlarini  amalga 

oshirish  uchun  boshqara  olish  imkoniyatini  yaratishdir.  Bu  ish  sizga 

bilintirilmasdan,  asta-sekinlik  bilan  amalga  oshiriladi.  Troyan  dasturi  faoliyati 

natijasida sizning shaxsiy ma’lumotlaringiz, biznes goya va ma’lumotlaringiz yoki 

qandaydir  yozishmangiz  internetda  raqobatchilarga  yoki  barcha  xalq  ommasiga 

oshkor  bo’lib  qolishi  mumkin.  Yoki  turli  xil  elektron  to’lov  tizimlaridagi 

pullaringiz qaergadir g’oyib bo’lib qolishi mumkin.