Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

.

3

. Elektron tijoratda raqamli iqtisodiyotning roli

 

 

Yangi  raqamli  mahsulot  (

yoki  hizmat

)larni  hayotga  tadbiq  qilish  bilan 

tugallanadigan  hamda  bundan  ko’ra  kengroq  miqyosda  amalga  oshiriladigan 

raqamli innovatsion faoliyatlar bir-biridan farqlanishi zarur.  Xozirgi davrda yangi 

bilim  va  informatsiyani  (

yoki  raqamli  innovatsion  faoliyatni

)  yaratish  jarayonini 

tushunishda  bir  qancha  yondoshuvlar  mavjud.  Tadbirkorlik  yondoshuviga  asosan 

raqamli  innovatsion  faoliyat  yangi  mahsulotni  uning  haqidagi  g’oya  hosil 

bo’lishidan to  uning o’zlashtirilishi, ishlab  chiqarilishi, sotilishi va tijoriy  samara 

olinishigacha  bo’lgan  jarayon  deb  tushuniladi.  Kreativ-funktsional  yondoshuvga 

asosan  esa  raqamli  innovatsion  faoliyat  samarali  ijod  faoliyati  bo’lib,  u  yangi 

vositalar  yordamida  mavjud  yoki  butunlay  yangi  maqsadlarga  erishish  deb 

tushuniladi.  Falsafiy  yondoshuvga  asosan  esa  raqamli  innovatsion  faoliyat  deb 

fanni,  texnikani,  iqtisodiyotni,  tadbirkorlikni  va  boshqaruvni  birlashtirib,  ijobiy 

sinergetik samaraga erisha  olinadigan  jarayonga tushuniladi. Raqamli  innovatsion 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

faoliyatning  iqtisodiy  mohiyatini  quyidagi  chizmada  ifodalangan  yangiliklar 

(bilimlar,  texnologiyalar,  innovatsiyalar

)  yaratish  jarajonining  bir-biri  bilan 

bog’liq bo’lgan bosqichlari orqali tushunish mumkin: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Raqamli  innovatsiyalar  yaratish  ilmiy  izlanishlar,  tajriba-konstruktorlik 

ishlari  va  ularning  natijalarini  hayotga  tadbiq  qilish  kabi  yangi  raqamli  mahsulot 

yaratish  va  uni  o’zlashtirish  bilan  bog’liq  bo’lgan  barcha  ishlarni  o’ziga  qamrab 

olgan  jarayondir.  Yangiliklar  kiritishning  (

raqamli  innovatsiyalarning

)  hayotiy 

tsikli  amaliyotga  tadbiq  qilish  bilangina  tugamaydi,  balki  u  seriyali  va  ommaviy 

ishlab  chiqarish,  sotish,  raqamli  mahsulotni  tarqatish  va  undan  foydalanish 

jarayonlarini ham  o’z tarkibiga oladi. Ammo ba’zi holatlarda  raqamli innovatsion 

mahsulot  ommaviy  ishlab  chiqarishga,  almashinuvga  va  iste’molga 

mo’ljallanmagan  bo’lishi  ham  mumkin.  Misol  sifatida  kosmik,  aviatsion,  atom 

sanoati  mahsulotlari  yoki  meditsina,  yadro  fizikasi  va  boshqa  yuqori  texnologik 

sohalar  uchun  ishlab  chiqariladigan  exklyuziv  (

yagona,  noyob,  bir  nushada

) 

raqamli  mahsulotlarni  keltirish  mumkin.  Shuni  ham  aytish  kerakki,  har  qanday 

seriyali va ommaviy ishlab chiqarishni ham innovatsion deb bo’lmaydi, albatta.