Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Linux

  tarafdoriga  aylandi  va 

Linux

  hamjamiyatiga  yuzlab  million 

dollar turadigan dasturiy ta’minot hadya qildi. Natijada, IBM o‘z tizimlarini ishlab 

chiqish  uchun  yiliga  900  million  dollar  tejab  qoldi,  hamda  dasturiy  ta’minot  va 

hizmatlar  ko‘p  milliardlik  biznesini  yo‘lga  qo‘ygan  platforma  yaratdi.Blokcheyn 

texnologiyasiqatnashchilarga hamjamiyatga samarali hissa qo‘shish uchun rasmiy 

nufuz tizimi ishlab chiqish imkonini beradi. Odobsiz xulq-atvorga to‘sqinlik qilish 

uchun  qatnashchilardan  umumiy  fondga  kichik  miqdorda  kirish  badali  talab 

qilinishi mumkin. Badal miqdori jamiyat faoliyati qo‘shilgan hissadan kelib chiqib, 

o‘sishi  yoki  kamayishi  mumkin.  Korporativ  hamjamiyatlarda  qatnashchilarular 

yaratadigan  qiymatda  ishtirok  etishi  va  qo‘shgan  hissasi  uchun  to‘lov  olishi 

mumkin,  smart-shartnomalar  esa  bunda  tranzaksiya  harajatlarini  pasaytiradi  va 

firma  chegaralarini  ochadi.Umuman  olganda,birgalikda  bir  rangdagi  ishlab 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

chiqarish hamjamiyat qiymat yaratish va yangi tarmoq modellari markazidan o‘rin 

topadi.  Aksariyat  tarmoqlarda  innovatsiya  yakuniy  mahsulot  yaratish  uchun 

muntazam  birlashadigan  intellektual  mulk  va  yirik  mutaxassislar  fondi  hamda 

korporativ  va  xususiy  qatnashchilar  tarmoqlariga  tobora  ko‘proq  bog‘liq 

bo‘lmoqda.  IBM

Linux

ni  qo‘llab-quvvatlagani  kabi,  firmalarbirgalikda  yoki 

jamoaviy  mehnat  bilan  qiymat  yaratish  uchun  ochiq  boshlang‘ich  kod  tashkil 

qiladigan tarmoqlarga ham kirishlari mumkin. 

Internetning  birinchi  avlodida  ko‘plab  intellektual  mulk  yaratuvchilaro’z 

ishlari  uchuntegishli  mukofotlar  olmaganlar.  Musiqachilar  va  dramaturglar, 

jurnalistlar va fotograflar, rassomlar, modelerlar, olimlar, me’morlar, muhandislar, 

ovoz  yozish  kompaniyalari,  nashriyotlar,  galereyalar,  kinostudiyalar  ko’pchilik 

hollarda 

universitetlar  va  yirik  korporatsiyalarga  bog‘langan  bo‘lib, 

ularmualliflardan  intellektual  mulk  huquqlarini  o‘zining  intellektual  mulkida 

tobora  kichik  qiymat  ulushi  evaziga  o‘z  huquqlarini  berishni  talab 

qilgan.Blokcheyn  texnologiyasiintellektual  mulkyaratuvchilarga  uning  uchun 

qiymat olishga imkon beradigan yangi platforma taklif qiladi. Haqiqiylik, holat va 

mulk  sertifikatlarini  o‘z  ichiga  oladigan  san’at  asarlari  raqamli  reestrini  tasavvur 

qiling. 

Ascribe

yangi  startapi  rassomlarga  mustaqil  ravishda  raqamli  asarlarni 

tarmoqqa  yuklash,  yakuniy  versiyani  qayd  etish  va  ularni  shu  tariqa  uzatishga 

imkon  beradiki,  ular  bitkoin  kabi  bir  to‘plamdan  boshqasiga  o‘tib  turadi.  Bu 

shubhasiz,  mualliflik  huquqlari  uchun  ulkan  o‘sishdir.  Yangi  texnologiya 

intellektual  mulkuchun  tegishli  bo‘lgan  muammoni  raqamli  huquqlarni 

boshqarishning  mavjud  tizimlaridan  foydalangan  holda  yaxshiroq  hal  qilishga 

imkon  beradi  va  natijada  rassomintellektual  mulkini  qaerda  va  qachon  e’lon 

qilishni  o‘zi  hal  qilishi  mumkin  bo‘ladi.Blokcheyn  asosidagi  ishonch 

protokolishirkatlar  –  umumiy  maqsadlarni  ko‘zlaydigan  qatnashchilar  jamoasi 

tomonidan  tashkil  qilinadigan  va  nazorat  qilinadigan  mustaqil  uyushmalar  tashkil 

bo’lishiga turtki beradi.«