Materialshunoslik indd

13.1-rasm. Nanotexnologiyani tushuntiruvchi rasm.
Doimiy harakatdagi nanodunyo rivojida yuz bergan quyidagi ik-
kita voqea muhim ahamiyatga ega bo‘ldi: 
1.  Skanerlovchi  tunnelli  mikroskopning  yaratilishi(G.  Bennig, 
G.  Rohrer,1982­y.)  va  skanerlovchi  kuchli–atom  mikroskop 
(G. Bennig, K. Kuatt, K. Gerber,1986­y. Nobel mukofoti, 1992­y.).
2.  Uglerodning tabiatdagi yangi formasining kashf etilishi-
fullerenlar  (H.  Kroto,  J.  Health,  S.  O‘Brien,  R.  Curl,  R.  Smalley, 
1985­y., Nobel mukofoti, 1996­y.).
Yangi mikroskoplar nanometrik o‘lchamda monokrisstallar yu
-
zasi atom-molekular tuzilishini o‘rganish imkoniyatini yaratdi. 
Qurilma nanometrning yuzdan bir qismini ko‘rsatadi. Skanerlovchi 
tunel mikroskopi ishlashi, vakuum to‘siqlari orqali elektronlar tunel
-
lashuviga  asoslangan.  Atom  o‘lchami  kattaligida  to‘siq  kengligi 

---

265
o‘zgarganda tunel toki miqdori 3 barobarga o‘zgaradi, bu esa uning 
yuqori aniqligini ta’minlaydi.Tunellovchi kvant nazariyasi 1928­yil
-
da G.A.Gamov tomonidan alfa­parchalanish ishida asos solingan.
Hozirga vaqtda biologik obyektlar, organik molekulalar, baland 
haroratda  ishlaydigan  yuqori  o‘tkazuvchilar,  yarimo‘tkazgichlar, 
metallar monokristallari yuzasi atom strukturalari skanerlovchi mik
-
roskoplar yordamida o‘rganilmoqda.
Yangi  mikroskoplar  nafaqat  moddalarning  atom­molekular  tuz
-
ilishini o‘rganishda foydali bo‘lmoqda. Ular yordamida nanostruk-
turalar hosil qilinmoqda. Mikroskop aniq o‘tkir harakatlari natijasida 
atom strukturalari yaratilmoqda.