A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

147
SELEKSIYA  ASOSLARI
VI BO‘LIM
lari  yaratildi.  Bulardan  ayniqsa,  mamlakatimiz  sharoitiga  mos  serhosil 
bug‘doy «Ulug‘bek­600» va «Sanzor» navlari diqqatga sazovordir.
O‘zbekiston  g‘o‘za  seleksiyasida  dunyo  miqyosida  salmoqli  o‘rinlardan 
birini  egallaydi.  Shuning  uchun  ham  mamlakatimizda  g‘o‘za  navlarini 
yara­tishga  katta  ahamiyat  berib  kelinmoqda.  G‘o‘za  genetik  kolleksiyasi­
ni yaratishda akademik J.A. Musayev va uning shogirdlarining xizmatlari 
katta.  Olimlarimiz tomonidan g‘o‘zaning serhosil, vilt kasalligiga chidamli 
navlari  ko‘plab  yaratilgan.  Bularga  akademik  Sodiq  Mirahmedov  tomo­
nidan yaratilgan viltga chidamli «Toshkent­1», «Toshkent­2», «Toshkent­3» 
navlarini,  akade miklar  Nabijon  Nazirov  va  Oston  Jalilovlar  tomonidan 
g‘o‘zaning  serhosil  «AN­402»,  «Samarqand­3»,  «Yulduz»  kabi  navlari 
mashhurdir.  Respublika miz  olimlari  keyingi  yillarda  g‘o‘zaning  yangi 
hamda  istiqbolli  «Buxoro­9»,  «Buxoro­102»,  «Namangan­34»  va  «Omad» 
navlarini  yaratdilar.  O‘zbekistonda  250  dan  ortiq  uzum  navlari  mavjud. 
Xalq selek sio neri, uzumchilik sohasida katta yutuqlarga erishgan Rizamat 
ota Musamuxamedov va uning shogirdlari uzumning bir necha xil navlari­
ni  yaratganlar.  Bulardan  «Rizamat»,  «Gultish»,  «Sohibi»,  «Hiloliy»  kabi 
navlari  diqqatga  sazovordir.  O‘zbekistonda  bog‘dorchilik  qishloq  xo‘jalig­
ining  asosiy  tarmog‘idir.  Xalq  seleksiya  asosida  olmaning  oq  olma,  qizil 
olma, Namangan olmasi, targ‘il olma, qozi dastor olma navlari, shaftoli­
ning  «Vatan»,  «Lola»,  «Anjir  shaftoli»,  «Zarafshon»,  «Farhod»,  «Zarg‘al­
doq»  navlari,  shuningdek,  o‘rik,  bodom,  yong‘oq,  anorlarning  xilma­xil 
navlari yaratilgan. 
Mamlakatimiz  olimlari  ota­bobolarimizdan  meros  bo‘lib  qolgan  sab­
zavotlar  va  mevali  daraxtlarning  navlarini  uzoq  yillardan  buyon  yangilab 
kelmoq dalar.  Mashhur  olim,  akademik  Mahmud  Mirzayev  va  uning 
shogirdlari  tomonidan  meva  va  rezavor  mevalarning  200  ga  yaqin  navlari 
yaratildi.  Shulardan  100  ga  yaqini  hozirgi  kunda  mamlakatimizning 
turli  hududlarida  ekilib,  ulardan  mo‘l  hosil  olinmoqda.  Keyingi  yillarda 
mamlakatimizda  kartoshkaning  «Nimrang»  —  cho‘zin choq  pushti  o‘rta­
pishar  navi,  «Obidov»  —  kechpishar,  cho‘ziq  qizil  serhosil  navlari ning 
yaratilishi diqqatga sazovor bo‘ldi. Professor D. Abdukarimovning yaratgan 
«Samarqand» navidan bir yilda ikki marta hosil olish mumkin. 
Chorvachilik seleksiyasi sohasida ham mamlakatimizda ko‘p yutuqlarga 
erishilgan.  Jumladan  M.M.Bushev  tomonidan  yaratilgan  qoramol  zoti 
1949­  yildan  urchitila  boshlangan.  Bu  zot  mahalliy  sharoitga  moslashgan 
bo‘lib, respublikamiz hududlarida keng tarqalgan. O‘zbekistonda yaratilgan 
ot zotlaridan biri dunyoga mashhur qorabayirdir. 

---