7398b1cc-0a47-4d0e-b58e-dd2544d80cac pdf

1-
reja  ►
 
Xammurapi 
Vavilon 
qiroli, 
tahminan 
1793-1750 
b.a. yillarda 
hukum 
surgan, 1-chi 
Vavilon 
sulolasidan. U 
aqilli 
siyosatchi va 
qomondon 
edi. Vavilon 
shahrining 
ko’tarilishi 
shu isim bilan 
bog’liq
 

---

137 
 
jamiyatining taraqqiyoti, ijtimoiy-iqtisodiy tuzumlarning almashina 
borishi, aniqrog‘i, kishilar  o‘rtasidagi  ijtimoiy,  iqtisodiy va siyosiy 
munosabatlarning 
shakllanishi 
barobarida 
hujjatlar 
ham 
takomillashib  borgan.  Bugungi  kunda  fanga  tariximizning  turli 
davrlarida  o‘rxun
-
enasoy,  so‘g‘d,  eski  uyg‘ur,  arab  va  boshqa 
yozuvlarda  bitilgan  juda  ko‘plab  hujjatlar,  umuman,yozma 
manbalar ma’lum.
 
 
Sharqda  X-XIX  asrlarda  yorliq,  farmon,  noma,  bitimlar, 
arznoma, qarznomalar, vasiqa, tilxat yoki mazmunan shunga yaqin 
hujjatlar  nisbatan  keng  tarqalgan.  Yorliqlar  mazmunan  xilma-xil 
bo‘lgan:  xabar,  tavsif,  farmoyish,  bildirish,  tasdiqlash  va  h.k.  Bu 
o‘rinda  To‘xtamishxonning  1393
-yil
da  polyak  qiroli  Yag‘aylaga 
yo‘llagan    yorlig‘i,  Temur  Qutlug‘ning  1397
-
yildagi  yorlig‘i, 
Zahiriddin Boburning otasi Umarshayx Mirzoning marg‘ilonlik Mir 
Sayid   Ahmad  ismli  shaxsga  1469-
yilda  bergan  yorlig‘i,  Toshkent 
hokimi  Yunusxo‘janing  1779
-yil  2-iyunda  Peterburgga  -  Rossiya 
podshosiga  o‘z  elchilari  orqali  yuborgan  yorlig‘i  va  boshqalarni 
eslab o‘tish mumkin.
 
O‘rta Osiyo hududidan topilgan qadimgi madaniy obidalar, turli 
moddiy  jismlarga  bitilgan  ma’lumotnomalar  ajdodlarimizning 
qadimdan o‘ziga xos hujjatchilik an’analari
ga rioya qilganliklaridan 
dalolat  beradi.  O‘rta  asrlarda  ish  yuritish  huquqiy  maqomga  ega 
bo‘ldi,  davlat  mahkamasida  munshaot  tizimi  shakllandi  va  qator 
hujjat turlari paydo bo‘ldi.
 
O‘zbek  tilining  rasmiy  idoraviy  til  sifatida  qo‘llanishi 
qoraxoniylar  hukm
ronligi  davrida  boshlandi.  XX  asrdan  so‘ng 
o‘zbek  xonlari  va  amirlari  saroylarida  yozilgan  turli  xil  hujjatlar 
o‘ziga  xos  mazmuni,  muayyan tartibi  va  nutqiy qolipi  bilan ajralib 
turadi.  Sho‘ro  hukmronligi  davrida  o‘zbek  va  rus  tillarida  ish