O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi

Birinchi  tibbiy  yordam
  (o‘ziga,  o‘zaro  va  sanitarlar,  sanitar  instruktorlar  tarafidan 
ko‘rsatiladigan tibbiy yordam): 
zararlanush o‘chog‘ida: 
Protivogaz kiyiladi; 
- nafas yo‘llari ta’sirlanganda protivogaz shlem niqob ichiga 1-2 ampula tutunga qarshi 
aralashma (40 g xloroform, 40 g etil spirti, 20 g oltingugurt efiri va 5 tomchi nashatir spirti) yoki 
1 ml fitsilin qo‘yiladi. 
Umumiy zaharlash ta’siriga ega bo‘lgan va zaharlovchi moddalar 
Umumiy  zaharlash  ta’siriga  ega  bo‘lgan  zaharlovchi  moddalarga 
suanud 
kislota  va 
xlorsian 
kiradi.  Sianid  kislotani  shved  olyami  Karl  SHeele  birinchi  bulib  1782  yilda  sintez 
kilgan.  Aytishlaricha,  u  4  yildan  so‘ng  shu  zaharli  modda  bilan  tajriba  o‘tkazayotgan  vaqtda     
zaharlanib  halok  bo‘lgan.  Sianid  kislotaning  zaharlash  xususiyati  kadim  zamonlardan  ma’lum. 
Masalan;  YUnoniston  koxinlar  tabakasi  shaftoli  daraxti  bargidan  zaharli  essensiya  tayyorlab, 
aybdor kishilarni shu moddabilan o‘ldirganlar. 
Sianid  kislota  birinchi  jahon  urushi  davrida  fransuz  ko‘shinlari  tomonidan  Somme 
daryosi bo‘yida nemis ko‘shinlariga qarshi (7 iyul 1916 yilda) ishlatilgan. U kam natija berishiga 
karamasdan hozirgi vaqtda     chet el harbiy kimyogarlari bu modda ustida katta tekshirish ishlari 
olib borishmokda. Bunga sabab zaharlanish klinikasi tez rivojlanib, jang maydonlarida bir necha 
daqiqa ichida o‘lim ro‘y berishidir. Ikkinchi jahon urushi davrida nemis fashistlari asirga tushgan 
ko‘plab kishilarni o‘ldirish uchun gaz kameralarida sian chumoli kislotasi efirlari, metilli «siklon 
A» va etilli «siklon B» ni ishlatganlar.