“ byudjet hisobi va g’aznachilik” fakulteti “elektron tijorat va raqamli iqtisod” kafedrasi

6-MAVZU. ELEKTRON TIJORATNING 
C2C-(
 
CONSUMER-TO-CONSUMER) SEKTORI 
 
1.Elektron tijorat C2C – (Consumer-to-consumer) sektori haqida tushuncha. 
2.Elektron  tijorat  C2C  –  (Consumer-to-consumer)  jarayonida  ishtirok      
etuvchilarning o’zaro munosabati modeli 
3. O‘zbekistonda elektron tijoratni C2C sektorini rivojlantirish masalalari 
 
        C2C  (consumer  to  consumer)-bu  individual  shaxslar  yoki  iste’molchilar 
orasidagi elektron vositalar orqali amalga oshiriladigan elektron tijoratga aytiladi. Bu 
sektorda jismoniy shaxslar o‘zaro tijorat faoliyatlarini olib borishadi. 
Bu sektorda quyidagilar misol bo‘la oladi; 

 
Internet saytlardagi e’lonlar doskasi(olx.uz,torg.uz,stavka.uz) 

 
P2P  (
peer-to-peer  system
)  sistemasi-bunda  alohida  shaxslar  bir-birlari  bilan 
maxsus  saytlar  orqali  informatsion  dasturlar  yoki  mahsulotlar,  tovarlar 
savdosini olib boradilar (napster.com, esnips.com) 
 

 
Internet- auksionlar (ebay.com, uzbex.com) 

 
Virusli marketing sistemasi 

 
Internetda tarmoqli marketing sistemasi va boshq. 
Bu  modelning  global  elektron  bozorida  ulushi  kichik.  Lekin  bu  sektorning  ulushi 
yildan-yilga ortib bormoqda.  
M-Commerce  (mobile  commerce)-
 
simsiz  texnologiyalar  (uyali  telefon  va 

---

60 
 
shaxsiy raqamli yordamchi
1
 ) yordamida tovar  va xizmatlarni sotish va sotib-olish 
faoliyatiga  aytiladi.  Elektron  tijoratning  bu  sektori  tez  rivojlanayapti.  Bunga 
quyidagi jihatlarni sabab qilib ko‘rsatish mumkin; 
Simsiz  texnologiyalarning  ommaviylashuvi.  2018  yilda  dunyo  bo‘ylab    11 
milliard  dona  telefon  sotilgan  va  uyali  aloqa  abonentlari  4.8  milliardga  yetgan. 
2018 yilda 4.8 milliard dona uyali aloqa  telefonlari ishlatilgan
2
;  
Undan tashqari 2018 yil yakunlarida Aloqa va axborotlashtirish sohasida:  
Xalqaro telefon kommutatsiya markazi – 14 ta: 
 
Shaharlararo telefon stansiyalari – 15 ta; 
 
Umumiy sig‘im 102 159 port (kanal); 
 
Ishlatilgan sig‘im 97 444 port (kanal); 
 
Xalqaro paket kommutatsiya markazi – 1 ta ( 3 750 Mbit/s): 
Mahalliy telefon tarmog‘i: 

 
Jami 2 041 ta telefon stansiya; 

 
Umumiy o‘rnatilgan sig‘im - 2 093 870; 

 
Foydalanilayotgan sig‘im - 1 965 900; 
Mobil kommutatsiya markazlari(CDMA 450) – 5 ta: 
 
Umumiy sig‘imi 140,0 ming raqam; 
 
Baza stansiyalari soni 275 ta. 
Shahar telefon tarmog‘i 
 
Jami  619 ta telefon stansiya; 
 
Umumiy o‘rnatilgan sig‘im - 1 818 715; 
 
Foydalanilayotgan sig‘im - 1 639 187; 
 
To‘liq  - 100 foiz raqamli texnologiyalar bilan jihozlangan. 
Qishloq telefon tarmog‘i 

 
Jami 1 154 ta telefon stansiya 

 
Umumiy o‘rnatilgan sig‘im – 275,6 ming 

 
Shundan raqamlisi – 128,3  ming 

 
Simsiz texnologiyalarning ko‘p funksiyalarni bajarishi; 

 
Odamlarni bu texnologiyalar bilan ko‘p vaqtini o‘tkazishi; 

 
Simsiz texnologiyalar uchun internet texnologiyalarni moslashtirish; 

 
Mobil bankingni rivojlanishi va boshq. 
Internet    Live    Stats    ma'lumotlarga    ko'ra    mamlakatimida        Internet-
foydalanuvchilar    soni    Markaziy    Osiyo    bo’yicha        birinchi    o’rin,        MDH  
davlatlari    o’rasida    uchinchi    o'rin    va    dunyo    bo’yicha    37-o'rinda.  2016    yil  
                                                      
1
Ma’nosi Ilovadagi 1. 5 ta’rifda. 
2
 Daniel B. Britton,Stephen McGonegal.The Digital Economy Fact Book ninth edition, 2007, 48 - betlar 
 

---

61 
 
xolatiga    ko’ra    Xalqaro    axborot    tarmoqlaridan    foydalanish    tezligi    qariyb    35  
Gbit/s    ni    tashkil    qilgan,  bu  ko’rsatkich    2015  yil    oxirida    -    26,4    Gbit/s  tashkil  
qilgan.  Respublikaning  92  foiz  aholisi  mobil  aloqa  bilan  qoplangan, abonentlar  
soni  20,8  mln. tashkil  qilgan, obunachilar  soni  esa  20,8  million  kishini  tashkil  
qiladi.  Shu  bilan  birga,  2016-2020  yillar  uchun  xizmat  ko'rsatish  sektorini 
rivojlantirish  dasturiga  muvofiq,  mobil  aloqa  foydalanuvchilari  soni  bo'yicha  o'sish 
tendentsiyasi  asosida  2020  yilga  borib  ushbu  ko'rsatkich  27  million  kishini  tashkil 
qilishi kerak. 
 
Bugun 
zamonaviy 
hayotni 
raqamli 
va 
axborot 
kommunikatsion 
texnologiyalarsiz  tasavvur  qilish  qiyin.  Zero  mazkur  texnologiyalar  qisqa  muddat 
ichida bizning turli aloqa tizimlari orqali muloqot qilish imkoniyatlarimiz va axborot 
olish  usullari  to’grisidagi  tasavurlarimizni    o’zgartirib  yubordi.    Hozirgi  vaqtda 
raqamli  texnologiyalar  jamiyat  turmushining  barcha  sohalarida  –  davlat 
boshqaruvida,  iqtisodiyot,  ilm-fan  va  madaniyat,  maishiy  turmush  va  boshqa 
sohalarda  keng  qo’llamda  qo’llanilmoqda.  Hech  qanday  mubolag’asiz  aytish 
mumkinki,  biron-bir  mamlakat  raqamli  texnologiyalarni  rivojlantirmay  turib,  
ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan muvaffaqiyatli rivojlana olmaydi.