Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

  6.Mikroorganizmlarning o‘zaro munosabati.

  Mikroorganizmlar ham  

xilma xil munosabatda bo‘ladilar. Simbioz munosabati, bunda 

mikroorganizmlar birbiri bilan hamkorlikda yashab, ikkala mikroorganizm ham 

normal rivojlanadi. Masalan: sut kislotasi bijgishni qo‘zgatuvchi bakterichlar 

sui kislotasi ishlab chiqarish bilan turli zamburuglari uchun muhitning rN ni 

pasaytirib bersa, turish zamburuglari esa shu bakterichlarga zarur vitaminlarni 

yetkazib beradi. Haqiqiy anaerob bo‘lgan mikoorganizm klostridium, 

pasteurianum aerob bateriyalar bilan birga yashaydi. U sintezlangan azotli 

birikmalar bir qismini a’rob bakteriyalarga yetkazib bersa, aerob bakteriyalar 

muhitdagi kislorodni yanada jadal o‘zlashtirib, klostridiumga anaerob sharoit 

yaratadi. 

   Mikroorganizmlar bilan o‘simliklar o‘rtasidagi simbioz alohida 

ahamiyatga egadir. Dukkakli o‘simliklar ildizida tuganak bakteriyalari 

mavjuddir. Bu bakteriyalar atmosferadan erkin azotni o‘zlashtirib o‘simlikka 

yetkazib beradi, o‘simlik esa ularga organik modda beradi. Suv o‘ti bilan 

zamburug birgalikda yashashidan hosil bo‘lgan lishayniklar hayoti ham o‘zaro 

hamkorlikda, simbiozdan iborat holatdir. Qoramollar ichagida yashovchi ba’zi 

bakteriyalar kletchatkani parchalab ovqat xazm qilishiga yordam beradi, o‘zi 

esa shu hayvonda yashaydi. 

    Metabioz. Hayot kechirishi ham simbiozga yaqin, ammo bunda bitta 

mikroorgaizm ikkinchisi uchun zarur maxsulot tayerlab beradi. Ikkinchisi unga 

heya narsa bermasligi mumkin. Masalan: ko‘pchilik chirituvchi bakteriyalar 

---

murakkab oqsillarni oddiy birikmalargacha parchalaydilar. Hosil bo‘lgan 

birikmalar hisobiga boshqa mikroorganizmlar hayot faoliyati  davom etadi. 

   Antibioz munosabatida mikroorganizmlar bir-biriga salbiy ta’sir 

ko‘rsatadi. Masalan: sut kislotasi bijgishni amalga oshiruvchi bakteriyalar, 

boshqa ko‘pgina chirituvchi bakteriyalar uchun zararli  bo‘lgan sut kislotasini 

ishlab chiqaradi va ular hayot faoliyatini bo‘gib qo‘yadi. 

  Ko‘pgina zamburuglar mikroorganizmlarga salbiy ta’sir-etuvchi 

moddalarni (antibiotiklarni) ishlab chiqaradilar. Pensillin, streptomisin, 

aureomisin, xloromisin, tetrotsiklin, terramisin va x.z. antibiotiklarni misol qilib 

olsak bo‘ladi. 

    Yana parazit yashash ham bo‘lib, bunda faqat bitta mikroorganizm 

boshqa organizm hisobiga yashaydi. Boshqa organizmga foydasi tegmaydi, 

aksincha zarar keltiradi.