O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

      
5
 
Бухалков М. И. Внутрифирменное планирование. – М.: «Инфра-М», 1999. 47 стр.
 

---

Muallif - O.A.Amanov 
 
 
4.1–chizma. Xo’jalik boshqaruvi mexanizmida normativlarning o’rni. 
 
Norma  va  normativlar  o’lchov  va  chegaralash  funksiyasi  bilan  bir  qatorda 
xisob,  nazorat  va  tartibga  solish  funksiyalarini  ham  bajaradi.  Ular  ishlab  chiqarishni 
rejalashtirish va tartibga solish, sarflarni erishilgan natijalar bilan solishtirish, faoliyat 
boshida  va  natijalar  bo’yicha  majburiyatlarni  chegaralash,  erishilgan  natijalarni 
obyektiv baholash asosi bo’lib xisoblanadi. 
Norma va normativlar quyidagi asosiy guruxlar bo’yicha ishlab chiqiladi: 
­
 
mexnat sarfi normalari; 
­
 
material sarfi iormalari; 
­
 
vaqt normalari (asosiy, yordamchi va h.k.); 
­
 
mashina va jihozlar, ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish normativlari; 
­
 
ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish normativlari; 
­
 
atrof–muhitni muhofaza qilish normativlari; 
­
 
loyiha quvvatlarini o’zlashtirish normativlari; 
­
 
kapital qo’yilmalar samaradorligi normativlari. 
Norma  va  normativlar  rejalashtirilgan  yildagi  faoliyatning  texnik–iqtisodiy  va 
tashkiliy  sharoitlari  asosida  shakllanadi.  Vaqt  o’tishi  va  ish  sharoitlari  o’zgarishi, 
shuningdek, ITT ta’sirida amaldagi norma va normativlar ham qayta ko’rib chiqiladi. 
Norma  va  normativlar  texnik,iqtisodiy  va  fiziologik  jixatdan  asoslangan 
bo’lishi  lozim.  Iqtisodiy  asoslanganlik  normalarning  o’z  aro  tent  kuchli  va 
optimalligini  taxminlashi  ko’zda  tutadi.  Texnik  asoslanganlik  ishchining  o’rtacha 
bilim  darajasida  va  o’rtacha  mehnat  intensivligi  sharoitida  ishlarni  bajarish 
davomiyligiga  omillar  ta’sirini  umumlashtirishni  ko’zda  tutadi.  Normalarning 
fiziologik  asoslanganligi  ularning  ishlash  va  dam  olish  reglamentlariga,  sanitar  – 
gigienik sharoitlariga muvofiqligini ifodalaydi. 

---