Mavzu: Magnit maydon. Bir jinsli magnit maydonida zaryadlangan zarralarning harakati

I

B

 induksiyali ichki magnit maydonini 

hosil qiladi. 

Atomning magnit momenti atom tarkibidagi elektronlarning orbital va spin magnit momentlarining vektor 

yig„indisidan iboratdir. 

сп

орб

аТ

Р

Р

Р

                              (36) 

Tashqi magnit moment ta‟siriga uchramagan magnitik atomlarning magnit momentlari tartibsiz bo„lgani 

uchun magnitik parchasining yig„indi magnit momenti nolga teng bo„ladi. 

Tashqi maydon ayrim atomlar magnit momentlarining yo„nalishlarini tartibga soladi, natijada magnitik 

biror natijaviy magnit momentga ega bo„lib qoladi, ya‟ni magnitlanadi. Tashqi maydon ta‟sirida 

magnitiklar turlicha magnitlanadi. Magnitiklarning magnitlanganlik darajasini xarakterlash uchun 

magnitlanish vektori – J dan foydalaniladi: 

V

P

J

аТ

                                          (37) 

Bunda: Δν – magnitikaning magnitik vektori aniqlanadigan nuqtasi atrofidagi elementar hajim. 

м

А

м

м

A

V

P

J

aT

3

2

 

Magnitiklardagi magnit maydonini o„rganishda ikki xil tok bilan ish ko„riladi. 

O„tkazuvchanlik toki bo„lib, uni makrotok deb atalib uni – J bilan belgilanadi. 

Mikrotok deb atalib, uni Jm bilan belgilanadi. Vakuumda J=0 bo„lganligi uchun  

о

о

В

Н

                                                    (38) 

ga teng bo„lib, vakuumdagi magnit maydon kuchlanganlik vektori magnit induksiya vektori bilan bir xil 

yo„naladigan, lekin undan μo marta farq qiladigan vektordir. (38) ifodadan  

Н

В

о

о

                                                   (39) 

kelib chiqadi. 

 

Tajribalardan bir jinsli muhitdan iborat bo„lgan magnitiklardan ixtiyoriy nuqtasidan J va N 

vektorlari quyidagicha bog„lanishga ega. 

Н

J

м

                                             (40) 

Bunda 

m – magnitikning magnit xususiyatlarini ifodalovchi kattalik bo„lib, uni magnit qabul 

qiluvchanlik deyiladi. 

---

)

1

(

м

о

В

Н

                                         (41) 

teng bo„lib, bundagi 1+ m=μ – muhitning magnit singdiruvchanligi deyiladi. Buni hisobga olib (41) 

ifodani: 

о

В

Н

                                           (42) 

ko„rinishda yozish mumkin. 

μ – o„lchovsiz kattalik bo„lib, u magnitikdagi magnit maydon vakuumdagiga nisbatan necha marta 

farqlanishini ko„rsatadi. 

 

Barcha magnitiklar o„zlarining magnit qabul qiluvchanliklarining ishorasi va qiymatlariga qarab 

uch sinfga bo„linadi. 

Diamagnitiklar.  

Paramagnitiklar. 

Ferromagnitiklar. 

1. Diamagnitiklarda 

m<0  bo„ladi. Bu sinfga oid bo„lgan moddalarda fosfor oltingugurt, surma, 

uglerod, simob, oltin, kumish mis kabi elementlar, suv va organik birikmalarda magnit maydoni bir oz 

susayadi. 

)

1

1

(

м

 bo„ladi. 

2. Paramagnitiklarda 

m>0  bo„ladi. Bu sinfga kiruvchi kislorod, azot, alyuminiy, platina, volfram kabi 

elementlarda magnit maydon bir oz kuchayadi. 

)

1

1

(

м

 bo„ladi. 

3. Ferromagnitiklarda 

m>>0  bo„ladi. Bu sinfga kiruvchi temir, nikel, kobalt kabi metallarda va 

ularning qotishmalarida magnit maydon juda zo„rayib ketadi. 

Diamagnit moddalar 

 

Atomlari doimiy magnit momentiga ega bo„lmagan moddalar (Be, C, He, Mg) diamagnit 

xususiyatiga ega bo„ladilar. Diamagnit xususiyati, moddalar atomlari elektronlarining orbital harakatlarini 

tashqi magnit maydon t‟sirida o„zgarishi hisobiga paydo bo„ladi. 

 

Bu o„zgarish barcha jismlarga xos bo„lib, juda kuchsiz bo„ladi va nisbatan kuchli paramagnit va 

ferromagnit xususiyatlar bo„lgan holda ko„rinmay qoladi. SHu sababli, diamagnitizm, toza ko„rinishda, 

atomlarning natijaviy magnit momenti nolga teng bo„lgan moddalarda kuzatiladi. 

 

Moddalarda diamagnitizm tabiatini ko„rib chiqish uchun r radiusli orbita bo„yicha elektron 

harakatini olaylik. Tashqi magnit maydoni yo„qligida elektronga ta‟sir etuvchi markazga intilma kuch 

quyidagiga tengdir: