Xorijiy mamalakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

322,9

202,6

261,8

376,2

399,4

387,6

176,7

162,1

174,2

198

215,2

229,3

499,6

364,7

436

574,2

614,6

616,9

146,2

40,5

87,6

178,2

184,2

158,3

0

100

200

300

400

500

600

700

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Eksport

Import

Tashqi savdo aylanmasi

Tashqi savdo balansi

---

20 

 

Neft  eksporti  va  neftdan  tashqari  eksport  hajmi  o’zining  rekord  o’sish 

ko’rsatkichiga  erishdi.  Savdo  sohasida  2013-yildagi  ko’rsatkichlar  o’tgan  yilga 

nisbatan deyarli o’zgarmadi. 2013-yilda eksport hajmi 387,6 mlrd AQSh dollarni 

tashkil etgan bo‘lsa bu ko’rsatkich 2012-yilda 399,4 mlrd AQSh dollar, 2011-yilda 

esa  376,2  mlrd  AQSh  dollarga  yetdi.  2013-yilda  neftning  o’rtacha  narxi  103,15 

dollar barrelni 2012-yildagiga (101,34 b/d) nisbatan 1,8% ga yuqori bo’ldi.  

Osiyo  va  Uzoq  Sharqqa  mintaqasiga  qilinadigan  neft  xom  ashyosi  eksporti 

deyarli  o’zgarmagan  bo’lsa  Shimoliy  Amerikaga  yo’nalgan  eksport  2,2%  ga, 

G’arbiy Yevropaga qilingan eksport 4,2% va Yaqin Sharqqa qilingan eksport 3,3% 

ga  pasaydi.  Neftdan  tashqari  eksport  jami  eksportning  14%  ini  tashkil  etib  2013-

yilda o’sish sur’ati 6% ga 2012-yilda 8,4% ga yetgan edi. Neftdan tashqari eksport 

darajasini  pasayishiga  sabab  uning  tarkibidagi  kimyo  mahsulotlarini  darajasi 

deyarli  o’zgarmaganligi,  xususan,  2012-yilda  9,3%  ga  o’sgan  bo’lsa  2013-yilda 

ancha  past  ko’rsatkichga  2,6%  ga  o’sgan.  Shuningdek  oziq-ovqat  mahsulotlari 

2013-yilda  1,7%  li  salbiy  o’sishga  erishdi,  bu  ko’rsatkich  2012-yilda  2,0%  ga 

yetgan.  2013-yilda  import  229,3  mlrd  dollarni  tashkil  etib  2012-yilga  nisbatan 

8,1%  ga  o’sgan  va  yil  davomida  18,2%  gacha  o’sdi.  Import  tarkibini  ko’radigan 

bo’lsak  ba’zi  bir  mahsulot  turlari  hajmida  kamayish  kuzatildi,  xususan,  kimyo 

mahsulotlari  (jamining  8%),  tekstil  va  tekstil  mahsulotlari  (3%),  elektr  jihozlari 

(26%), temir va temir mahsulotlari (12%) va transport ehtiyot qismlari (17%)

13

.  

Fors  ko’rfazi  mamlakatlarini  importining  geografik  tarkibini  ko’radigan 

bo’lsak mintaqada yirik importyor mamlakatlar 2005-yilda Saudiya Arabistoni va 

BAA mamlakatlari hisoblanib bularning asosiy import hamkorlari Yevropa Ittifoqi 

mamlakatlari,  AQSh  va  Yaponiya  bo’lib  2013-yilda  Saudiya  importining  14,8% 

AQShga 9,0%  esa Yaponiya hissasiga to’g’ri keladi.