Gidromeliorativ

Portlatish haqida ma’lumot va portlovchi moddalar
Portlovchi moddalarni portlatishda hosil bo‘lgan energiyani yer 
ishlarini bajarishga qo‘llanishi yer ishlarini bajarishning portlatish 
usuli, deb tushuniladi. Portlovchi moddani portlatishda uning fav- 
qulodda qisqa muddatda bir agregat holatidan boshqa agregat holatiga 
o‘tish jarayoni sodir bo‘ladi. Bu vaqtda to‘lqinli zarba, siqilgan gaz 
sodir bo‘ladi. U ko‘p miqdorda o‘zidan issiqlik ajratib, mexanik ish 
bajaradi.
Portlovchi modda sifatida qattiq portlovchi moddalar, portlovchi 
gazlar (vodorod, metan, asetilen va b.)dan foydalanish mumkin. 
Portlovchi moddalardan qora porox taxminan 0,8 km/s, ammoniy 6 
JV - 3,8-4,6 km/s detonatsiya tezligiga ega.
Qurilish amaliyotida, asosan, qattiq kimyoviy portlatish moddalari 
ishlatiladi. Kimyoviy portlovchi moddalar (PM) tarkibi bo‘yicha 
alohida va mexanik portlovchi aralashmalarga farqlanadi. Alohida 
PM, o‘z navbatida, birlamchi va ikkilamchi bo‘ladi. Birlamchi PM 
(portlovchi simob, qo‘rg‘oshin azidi) o‘ta sezgir bo‘lib kuchsiz 
zarbadan,  ishqalanishdan,  chayqalanishdan,  olov  va  uchqundan 
tez portlashi mumkin. Shu asosda ularni kapsula - detonatorlarda 
ishlatilib, ikkilamchi PMni portlatish uchun foydalaniladi.
Ikkilamchi PM (trotil, tetril, geksogen, TEN) tashqi ta’sirga 
kam sezgir bo‘ladi va ular bilan munasabatda xavfsizroqdir. Ularni 
qo‘zgatish uchun ozgina birlamchi PM dan foydalaniladi.
Qoya (tosh)larni portlatishda kislorod bilan boyitilgan mod-
dalardan (ammiak va natriy silitrasi) ishlatiladi.