O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti yuridik fakulteti

© 
Олий таълимда меъёрий ҳужжатлар
 
37 
Shaxsiy  o‘quv  rejalarida  mehnat  bozorining  ehtiyojlari,  ish  beruvchilarning  talablari  va  talabalarning 
qiziqishlari aks ettirilishi lozim. Shu bilan birga ular bakalavrlarning mehnat bozorida erkin mo‘ljal olishlari va 
kelgusida  ta’limni  davom  ettirishlari  uchun  umumiy  savodxonlikning,  ijtimoiy-iqtisodiy,  tashkiliy-boshqaruv, 
umumilmiy,  kasbiy  va  ixtisoslik  malakalarining  shakllanishiga  yordam  beradi.  Shunga  ko‘ra,  oliy  o‘quv 
yurtlarining aniq yo‘nalishlari va mutaxassisliklari bo‘yicha shaxsiy o‘quv rejalarini tuzishda talabalarga davlat 
ta’lim standartlari va malaka talablarida belgilangan kasbiy malakalarni to‘liq egallashga imkon beradigan fanlar 
ro‘yxati tavsiya qilinadi. Masalan, texnik yo‘nalishdagi bakalavrlarni kasbga tayyorlashda ularning tabiiy-ilmiy 
fanlar,  axborot  texnologiyalari,  muhandislik  grafikasi  fanlarida  o‘qitiladigan  umumtexnik  bilimlarini  olishi 
nazarda  tutiladi.  Shunga  ko‘ra,  umumta’lim  fanlari  blokining  tanlov  qismiga  kasbiy  faoliyat  uchun  asos 
bo‘ladigan fanlarni kiritish maqsadga muvofiq.  
Ishchi  o‘quv  rejalar  barcha  talabalarning  tasdiqlangan  shaxsiy  o‘quv  rejalari  asosida  tuziladi.  Bunda 
talabalarning ongli ravishda yondashishi uchun sharoitlar yaratish juda muhim. Bo‘lg‘usi mutaxassisning kasbiy 
tayyorgarlik  darajasi  talabalarning  ta’lim  traektoriyasi  qanchalik  puxta  o‘ylanganligi  va  mukammalligiga 
bog‘liq. Shu sababli, oliy o‘quv yurtlari o‘z tashkiliy tuzilmasida edvayzerlar xizmatini yo‘lga qo‘yishlari zarur 
bo‘ladi.  Edvayzerlar  sifatida  talabalarning  shaxsiy  o‘quv  rejalarini  shakllantirish  layoqatiga  ega  bo‘lgan, 
mutaxassislik  kafedralarining  tajribali  o‘qituvchilari  hamda  o‘rindosh  sifatida  faoliyat  ko‘rsatayotgan  korxona 
mutaxassislari faoliyat yuritishlari mumkin.  
Talaba o‘zining shaxsiy o‘quv rejasini shakllantirishda har bir semestr uchun 30 kredit hajmdagi fanlarni 
o‘zlashtirishni ko‘zda tutishi lozim, ular tarkibida namunaviy o‘quv rejasidagi majburiy fanlar bo‘lishi shart.  
Bulardan  tashqari,  talaba  fan  o‘qituvchilarini  tanlash  huquqiga  ham  ega.  Talabalarga  o‘qituvchilarning 
ilmiy  darajasi,  lavozimi  haqida  ma’lumotlar  hamda  ular  tomonidan  ishlab  chiqilgan  o‘quv-me’yoriy  hujjatlar 
taqdim  etilishi  zarur  bo‘ladi.  Talabalarning  o‘qituvchini  tanlashiga  sharoit  yaratish  maqsadida  o‘quv 
semestrining  dastlabki  haftasida  fanni  o‘qitishga  talabgor  o‘qituvchilarning  ochiq  darslari  o‘tkaziladi,  bu 
o‘qituvchilarning darslari turli vaqtlarga rejalashtirilishi maqsadga muvofiq.   
Oliy  o‘quv  yurtining  va  kafedralarning  o‘quv  yuklamalarini  rejalashtirish  o‘quv  faoliyatining  muhim 
masalalaridan  biri  hisoblanadi.  O‘quv  ishlarini  rejalashtirishdan  oldin  pedagogik  yuklama  me’yorlari 
tasdiqlangan  bo‘lishi  zarur.  Hozirgi  kunda pedagogik yuklama me’yorlari  oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim  vazirligi 
tomonidan  tavsiya  qilinmoqda.  Hozirgi  globallashuv  va  oliy  ta’limdagi  islohotlar  muhitida  oliy  o‘quv 
yurtlarining  reytingini  belgilovchi  qator  omillar  kun  tartibiga  qo‘yilmoqda.  Shunday  ekan,  har  bir  oliy  o‘quv 
yurti ularni inobatga olgan holda o‘z reytingini oshirish hamda o‘quv jarayonini zamonaviy shaklda tashkil etish 
nuqtai-nazaridan  pedagogik  yuklama  me’yorlariga  tuzatishlar  kiritishi  maqsadga  muvofiqdir.  Oliy  va  o‘rta 
maxsus  ta’lim  vazirligi  tomonidan  oliy  o‘quv  yurtlariga  bunday  imkoniyatlarning  berilishi  pedagoglar 
faoliyatining  samarali  bo‘lishini  hamda  oliy  ta’lim  muassasalari  reytingining  oshishiga  mustahkam  zamin 
yaratadi.  
Oliy  o‘quv  yurti  kesimida  kafedra  o‘quv  yuklamalari  va  shtatlar  jadvalini  rejalashtirishni  bakalavriat 
yo‘nalishlari  va  magistratura  mutaxassisliklarining  ishchi  o‘quv  rejalari  asosida  amalga  oshirish  lozim.  Bunda 
o‘quv yuklamalari hisobi kreditlar bo‘yicha amalga oshiriladi.  
Kredit  ta’lim  tizimi  sharoitida  o‘quv  yuklamalarini  rejalashtirish  akademik  potoklar  soni  va  ularning 
sig‘imiga  ham  bog‘liq.  Kredit  ta’lim  tizimida  akademik  potoklar  va  guruhlar  fanlarga  yozilgan  talabalar 
kontingentidan kelib chiqib shakllantiriladi. Bunda o‘quv semestrining dastlabki haftasida fanni o‘qishga tavsiya 
etilgan barcha nomzodlar tomonidan talabalarning ixtiyoriy qatnashishi asosida mashg‘ulotlar olib boriladi va bu 
jarayon talabalarning o‘zi tanlagan o‘qituvchining faniga yozilishi bilan yakunlanadi. Keyingi haftadan boshlab 
akademik potoklar va guruhlar talaba tanlovi asosida shakllantiriladi.  
Akademik  potoklar  va  guruhlar  sonini  aniqlash  uchun  oliy  o‘quv  yurti  fanlarning  ma’ruza,  amaliy  va 
laboratoriya  mashg‘ulotlari  bo‘yicha  talabalar  sonining  ruxsat  etilgan  chegaralarini  oldindan  belgilab  olishi 
lozim.  
Lavozimlar  bo‘yicha  professor-o‘qituvchilar  shtati  o‘quv  yuklama  turlariga  bog‘liq  bo‘ladi.  Barcha 
o‘qituvchilik lavozimlari kredit ta’lim tizimiga o‘tilishi munosabati bilan professor-dotsent-assistent ierarxiyasi 
qayta ko‘rib chiqilishi lozim. Qoidaga ko‘ra professor yoki dotsent – lektorlik, assistentlar – tyutorlik qilishlari 
mumkin.  Bunda  lektorlik  va  tyutorlik  shtatlari  ma’ruza  va  boshqa  turdagi  mashg‘ulotlarning  nisbatidan  kelib 
chiqib aniqlanadi.  
Oliy o‘quv yurti bo‘yicha jami o‘quv yuklamalari hajmining professoro‘qituvchilar soniga nisbati bitta 
professor-o‘qituvchi  uchun  to‘g‘ri  keladigan  o‘rtacha  yuklamani  belgilaydi.  Oliy  o‘quv  yurti  kafedralarining 
professoro‘qituvchilari shtatlari soni, an’anaga ko‘ra, o‘quv yuklamasini bitta professor-o‘qituvchi uchun to‘g‘ri 
keladigan o‘rtacha yuklamaga bo‘lish va natijani 0,25 ga yaxlitlash orqali aniqlanadi.  
Kafedra  professor-o‘qituvchisining  o‘rtacha  yuklamasi  professor,  dotsent,  katta  o‘qituvchi  va  assistent 
lavozimlari  bo‘yicha  differensial  tarzda  taqsimlanishi  maqsadga  muvofiq.  Shundan  so‘ng  kafedralar  berilgan 
yuklamalardan kelib chiqqan holda professor-o‘qituvchilar tarkibi rejalashtirishni va pedagoglarga taqsimlashni 

---

38 
 
boshlashadi.  Bunda  bir semestrda  to‘liq shtatdagi bitta  o‘qituvchiga  to‘g‘ri  keladigan fanlar  soni mutaxassislik 
kafedralarida 3-6 bo‘lishi tavsiya etiladi.   
O‘qituvchilarning  umumiy  pedagogik  yuklamasiga  barcha  turdagi  auditoriya  yuklamalari  (ma’ruza, 
amaliy,  laboratoriya  va  h.k.),  o‘qituvchi  rahbarligidagi  talabalarning  mustaqil  ish  turlari  (hisob  ishlari,  kurs 
ishlari,  bitiruv  ishlari,  magistrlarning  ilmiy-pedagogik  faoliyatiga  va  magistrlik  dissertatsiyalariga  rahbarlik  va 
sh.k.), malakaviy amaliyotlar va boshqalar kiradi.  
Akademik  yilni  rejalashtirish  jarayoni  dars  jadvallarini  tuzish  bilan  yakunlanadi,  ularning  nusxalari 
o‘qituvchi  va  talabalarga  tarqatiladi.  Dars  jadvallarini  tuzishda  o‘qituvchi  va  talabalarning  yuklamalari  hafta 
davomida bir tekisda taqsimlanishi tavsiya etiladi.