Mavzu: O`tkir Hoshimov hikoyalarining lingvopoetik tahlili

- Oyi-i-i

!  

(17-b) 

   2

. Qiziq onasining qo`li muzdek edi!  

 - 

Oyi!  Oyijo-on!

  –  dedi  hayqirib.  Keyingi  so`zlar  bo`g`zidan  yig`i  aralash 

otilib chiqdi. 

– Oyi-i!

  

(38-b)  

    3. 

Yuragining tub-tubidan otilib chiqqan bu savol a’zoyi badanini o`rtab 

yubordi. 

- Oyi-i-i!

 – dedi ingrab. (38-b) 

Badiiy  asarda  qahramonning  turlicha  bo`lgan  kayfiyatini  ifodalash,  uning 

xarakteridagi  o`zgarishlarni  to`la  ko`rsatish  uchun  so`z  san’atkorlari  bir  matnda 

aynan bir so`zni turli xil shakllarda keltiradilar. Bunga yuqoridagi  “

oyi 

“ so`zining 

uch  xil  ko`rinishda  kelganligini  misol  keltirsak  bo`ladi.  Gapdagi  “oyi”  so`ziga 

e’tibor  qaratilsa,  asardagi  ahramonning  turli  holati,  ya’ni  to`lqinlanishi,  hayajoni 

yanada  ortib,  bo`rttirib  borilayotganligi,  qahramondagi  afsus  va  nadomatning 

tobora kuchayib ketayotganligini o`quvchi tezda anglab oladi.  

 

    4.Hafsalasizlik,  umidsizlik  ma’nosini  ifodalaydi: 

Bitta-bitta 

yur-e-eb

 

talabalar shaharchasiga keladi.  

    5.Ta’kidlash, kesatish ma’nosida: 

Kontrolyor ko`rinmaydimi? Daf bo`lsin. 

Bolalarga  achinadi-da,  odam.  Talabada  pul  nima  qilsin!  Shunaqa-ku,  yelkasiga 

magnitafon  osib,  chiroyli-chiroyli  qizlarni  qo`ltiqlab  yuradigan  qancha. 

Magnitofonga yetgan pul pattaga yetmaydimi? 

Yo`-o`q

, olmaydi. Yuradi otasining 

soyai davlatida magnitafon varanglatib.  

  6. –Kechirasiz, singlim, o`tib ketsam…Rahmat. 

   

“Voy- bo`-o`!

 Atirga cho`milganmi bu xotin, nima balo, dimog`ni yoradi-

ya! 

(57-62-betlar).  

Xursandchilik, kayfiyatning yaxshiligi, shodlanish:  

 7. - 

Iloyo yoshlar baxtli bo`lsin! – dedi qiroat bilan. – Dasturxon 

xo`-o`-o`p

 

to`kin bo`ptida, ukam. Rahmat!  

(248-b). 

---

 8.  Hayratlanish,  taajjub,  esankirash: 

–  Nega?  –  dedi  ingrab.  –  Nega? 

Insoflaring bormi? Aytinglar, bolam nima gunoh qiluvdi?  – Yerga muk tushdi-da, 

namiqqan taxta polni qo`shqo`llab ojiz mushtlay boshladi.