O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘ rta max sus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Aniqlangan kamchiliklar mazmuni 
Aniqlangan kamchiliklar 
asosi 
Kamchiliklarni 
bartaraf etish 
b
o‘
yicha berilgan 
tavsiyalar 
Mijozlar bilan tuzilgan hisob kassa 
xizmati k
o‘
rsatish shartnomalaridagi 
huquqshunos imzosi mavjud emas, 
mijoz boshqa bankka ketayotganda 
hujjatlarni rasmiylashtirishdagi 
kamchiliklar 
3028-y
o‘
riqnoma b
o‘
yicha 
mijozlar bilan tuzilgan 
hisob kassa xizmati 
k
o‘
rsatish shartnomalarida 
huquqshunos imzosi 
mavjud b
o‘
lishi lozim 
Filialda joriy nazorat 
va yakuniy nazoratni 
kuchaytirish, 3028-
y
o‘
riqnoma b
o‘
yicha 
ish tashkil qilish 
Aksariyat yuridik shaxslardan kassa 
buyurtmanomalari olinmagan hamda 
kassa qoldi
g‘
i limiti 
o‘
rnatilmagan 
639-sonli nizomga 
muvofiq Bank kassalarida 
naqd pul qoldiqlariga 
limitlar 
o‘
rnatiladi. Ichki 
tartibga asosan yuridik 
shaxslardan kassa 
buyurtmanomalari har 
oyda olinadi 
 
Yuridik shaxslardan 
kassa 
buyurtmanomalarini 
olish va kassa qoldi
g‘
i 
limitlarini 
o‘
rnatish 
Kunlik kassa hujjatlaridagi, kirim 
kassa hujjatlaridagi kamchiliklarga 
y
o‘
l 
qo‘
ymaslik choralarini k
o‘
rish 
1831-y
o‘
riqnomaga 
asosan banklarda kassa 
ishi tashkil etiladi 
Filialda joriy nazorat 
va yakuniy nazoratni 
kuchaytirish lozim 
(Xalqaro pul 
o‘
tkazmalari b
o‘
yicha) 
Pirmamatov Ozodbek Pirmamat 
o‘g‘
li 
tomonidan yozilgan yozma tilxatda 
summa s
o‘
z bilan ustiga yozib 
t
o‘
g
‘
irlangan 
Respublikamiz 
qonunchiligiga asosan pul 
hisob-kitob hujjatlari 
t
o‘
ldirilganda b
o‘
yash, 
ustiga chizish va boshqa 
shunga 
o‘
xshash 
holatlarga y
o‘
l 
q
o‘
yilmaydi  
Ushbu kamchilik 
b
o‘
yicha barcha 
mas’ul xodimlarga 
tegishli k
o‘
rsatmalar 
berish va kelgusida 
takrorlanishiga y
o‘
l 
qo‘
ymaslik 
(Xalqaro pul 
o‘
tkazmalari bo
‘
yicha) 
Y
o‘
ldashev Anvarjon tomonidan 
yozilgan yozma tilxatda summa s
o‘
z 
bilan not
o‘g‘
ri yozilgan 
 
Ushbu kamchilik 
b
o‘
yicha barcha 
mas’ul xodimlarga 
tegishli k
o‘
rsatmalar 
berish va kelgusida 
takrorlanishiga y
o‘
l 
q
o‘
ymaslik 
                                                           
8
Bank auditorlik hisobotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi 

---

31 
 
 
2018-yil  mart  oyida  A  Bosh  bank 
Ichki  Audit  bo‘limi  xodimlari 
tomonidan  Samarq
and  filialida  o‘tkazilgan  audit  tekshiruvi  davomida 
pul muomalasi va kassa operatsiyalari bo‘yicha 
aniqlangan kamchiliklar 
quyidagilar hisoblanadi: 
Ichki  audit  tekshiruvlari  davomida  quyidagilarga  e’tibor  beri
sh 
bilan bankning umumiy ahvoliga baho berish zarur: 
-
 
bank binosining umumiy tashqi va ichki holatiga baho berish; 
-
 
arxiv  holati  va  arxiv  ishlarining  yuritilishi 
O‘
zbekiston 
Respublikasi  Markaziy  bankining  147-  sonli  y
o‘
riqnomasi  talablariga 
javob berishi; 
-
 
kompyuter  xonasining  axborotlar  xavfsizligi  talablariga  javob 
berishi, kompyuterlar saqlanishi ahvoli; 
-
 
O‘
zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  farmonlari,  Hukumat 
qarorlarining  mavjudligi  va  ularning  jamoada 
o‘
rganilishi  hamda 
ularning bajarilishi ahvoli; 
-
 
bankda  harakatdagi  barcha  hujjatlarning  ish  vaqtida  va  undan 
keyin  yuritilishi,  saqlanishi,  umuman  mavjud  barcha  yi
g‘
ma  jildlar 
ahvoli; 
-
 
m
adaniyat va ma’rifat burchaklarining ahvoli;
 
-
 
iqtisodiy va texnik 
o‘
quvlar 
o‘
tkazish, yosh mutaxassislar bilan 
ishlash ahvoli. 
Ichki  audit  tekshiruvlari  bank  faoliyatini  tekshirish  davomida 
quyidagi masalalarni yoritib berishi lozim: 
-
 
bank balansining har bir hisobvara
g‘
i qoldi
g‘
ining haqqoniyligiga 
baho  berish  bilan  birga  tekshiriladigan  davrda  ushbu  hisobvaraqdagi 
operatsiyalarning qonuniyligi ham biry
o‘
la tekshiriladi: 
-
 
bankning  depozit,  kredit,  pul  muomalasi,  hisob-kitob,  kassa, 
valyuta va boshqa operatsiyalari b
o‘
yicha 
o‘
tkazilgan muomalalarning 
t
o‘g‘
rililigi va asosliligi; 
-
 
bankda  iqtisodiy  normativlarning  saqlanishi  mabla
g‘
larning 
yetarliligi, aktivlar sifati, bank rentabelligi, foyda olish va boshqalar; 
-
 
u
stav  fondini  belgilangan  me’yorga 
yetkazish  uchun  olib 
borilayotgan ishlar; 

---

32 
 
-
 
bankning 
o‘
z kreditorlari va omonatchilari oldida majburiyatlarini 
bajara olishi; 
-
 
bankning  joriy  yilda  biznes  rejani  bajarish  borasidagi  olib 
borayotgan ishlari va muammolari; 
-
 
ichki nazoratning ahvoli, tuzilayotgan hisobotlarning 
o‘
z vaqtida 
va t
o‘g‘
ri tuzilib, tegishli joylarga taqdim etilishi; 
-
 
dehqon  fermer  x
o‘
jaliklariga, 
o‘
rta  va  kichik  biznes  bilan 
shu
g‘
ullanuvchi tadbirkorlarga berilgan kreditlar, ularni berilish darajasi 
va sharoitlari; 
-
 
xodimlarning kasb mahorati va ijro intizomi; 
-
 
rahbarlarning  ishni  qay  tarzda  tashkil  etganligi  hamda  bank 
daromadini  oshirish  va  xarajatlarni  kamaytirish  borasida  olib 
borilayotgan ishlar.  
Tekshiruv  boshlashdan  oldin  oxirgi  oyning  birinchi  sanasiga  va 
tekshirish  kuniga  bank  balansi  talab  qilinadi  hamda  shu  balans 
ma’lumotlarini 
tahlil  qilish  bilan  filialda  yalpi  ichki  audit  tekshiruvi 
boshlanadi.  Masalan  bank  riskini  hisobga  olgan  holda  auditni  tashkil 
etish mumkin. 
Riskni hisobga olgan holda ichki audit tekshiruvlarini tashkil 
etish: 
1.
 
Baholash mezoni: moliyaviy risk va ularni 
o‘
lchash. 
2.
 
Yillik  rejalashtirish:  riskka  moyillikni  aniqlash  va  resurslarni 
taqsimlash; 
3.
 
Tekshiruvni rejalashtirish: risklarni qisqartirish; 
4.
 
Tekshiruvni 
o‘
tkazish: auditorlik jarayoni; 
5.
 
Natijalarni baholash: riskka muvofiqligi; 
6.
 
Boshqaruvchilar  uchun  hisobot:  riskka  muvofiq  b
o‘
lishi  uchun 
nima qilish kerakligi. 
Tekshiruv rejasini tayyorlash  
Nazorat  muhiti  baholanadi:  mavjud 
ma’lumot
lar,  xodimlarning 
chuqur  bilimliligi,  vazifalarning  muhimligi  va  boshqalar  xodimlarga 
yetkazilganligi.  
Aniqlangan muammo va kamchiliklarni hal qilish b
o‘
yicha taqdim 
qilingan  tavsiyalarda  muammolarning  qisqacha  izohi,  ularni  bartaraf 

---

33 
 
etishga doir talab  etiladigan chora-tadbirlar va ushbu chora-tadbirlarni 
amalga  oshirishga  shaxsan  javobgar  b
o‘
lgan  shaxslar  hamda  ularni 
bajarish muddatlari 
o‘
z aksini topadi. 
Bank Boshqaruvi yoki filial rahbariyati audit tekshiruvlari natijasida 
aniqlangan  xato-kamchiliklarni  bartaraf  etish  choralarini  k
o‘
rilishini 
ta’minlash lozim.
 
Ichki audit xizmati tomonidan tekshirish natijalari b
o‘
yicha taqdim 
qilingan  tavsiyalarning  bajarilishi  muhim  ahamiyatga  ega.  Shuning 
uchun  ushbu  tafsiyalarning  bajarilib  borilishini  doimiy  nazorat 
qilinishini 
ham ichki audit xizmati xodimlari ta’minlaydilar. 
Ichki audit 
xizmati xodimlari tomonidan aniqlangan xato va kamchiliklar b
o‘
yicha 
audit boshlanishidan tugaguncha tuzatishga imkon beriladi. 
 Xato va kamchilikka y
o‘
l q
o‘
ygan xodimlarga audit xizmati xodimi 
tomonidan  amaliy  yordam  va  maslahatlar  beriladi.  Biroq  audit 
tekshiruvlari bir filialda k
o‘
p hollarda bir oydan ortiq davom etmasligi 
sababli,  audit  tekshiruvlari  tugaganidan  s
o‘
ng  bir  oy  muddat  ichida 
dalolatnomada aks ettirilgan xato va kamchiliklarni tuzatilganligi haqida 
rasmiy javob xati berishligi bank rahbariyatiga yuklatiladi.  Ichki audit 
tekshiruvlari natijasida tuzilgan dalolatnoma barcha xodimlar 
o‘
rtasida 
muhokama qilinib, tegishli chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.  
«Auditorlik  faoliyati  to‘g‘risida»gi  qonunning  11
-moddasiga 
muvofiq: «Tashabbus tarzidagi auditorlik tekshiruvi xo‘
jalik yurituvchi 
subyektning  yoki  boshqa  auditorlik  tekshiruvi  buyurtmachilarining 
qaroriga binoan, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda 
o‘
tkazilishi 
mumkin.  Tashabbus  tarzidagi  auditorlik  tekshiruvining  predmeti, 
muddatlari va boshqa shartlari auditorlik tekshiruvining buyurtmachisi 
bilan auditorlik tashkilotlari 
o‘
rtasida tuziladigan auditorlik tekshiruvini 
o‘
tkazish t
o‘g‘
risidagi shartnomada belgilab q
o‘yiladi». 
 
Audit xizmatiga quyidagi vazifalar yuklatiladi:  
- 
o‘
tkazilgan ichki audit tekshiruvi natijalariga asoslangan bankning 
real  holati  va  ichki  nazorat  tizimining  samaradorligi  t
o‘g‘
risidagi 
ishonchli va must
aqil axborot bilan bank Kengashini ta’minlash;
 
- ichki nazorat tizimining samaradorligi va monandligi hamda ichki 
auditni 
o‘
tkazish  b
o‘
yicha  qabul  qilingan  jarayonlarning  amaliyligini 
tahlil qilish va baholash; 

---

34 
 
- bank faoliyati oldiga q
o‘
yilgan maqsadga er
ishishda ma’muriy va 
operatsion jarayonlarning samaradorligini kuzatish; 
-  tavakkalchiliklarni  boshqarish  jarayonlari  va  tavakkalchiliklarni 
baholash uslubiyotining samaradorligi va q
o‘
llanilishini kuzatish; 
- moliyaviy axborot tizimini, shuningdek
‚
 elektron axborot tizimi va 
elektron bank xizmatini kuzatish; 
- buxgalteriya hisobvaraqlari va moliyaviy hisobotlarning saranjom-
sarishtaligi aniqligi va ishonchliligini kuzatish;  
- bank Kengashi talablariga binoan maxsus tekshirishlarni 
o‘
tkazish 
yoki 
o‘
tkazishda amaliy yordam berish. 
Audit xizmati
‚
 shuningdek
‚
 quyidagi funksiyalarni bajaradi:  
- bank rahbariyati bilan birgalikda faoliyat yuritish; 
-  bank  xodimlari 
o‘
z  vazifalarini  samarali  bajarishlarida  yordam 
berish; 
-  moliyaviy  hisobotni  (oylik,  choraklik,  yillik)  joriy  auditorlik 
tekshiruvidan 
o‘
tkazish; 
-  operatsiyalar  yoki  dasturlarning  natijalari  ularning  oldiga 
q
o‘
yilgan maqsad va vazifalarga mos kelishi hamda rejalashtirilganidek 
bajarilishini aniqlash maqsadida ularni tekshirish; 
-  buxgalteriya,  operat
sion  va  ma’muriy  nazorat  tizimlarining 
monandligini baholash. 
Bundan tashqari, Audit xizmati: 
-  ichki  nizom,  y
o‘
riqnoma,  tartib  va  boshqa  hujjatlarni  ishlab 
chiqishda ishtirok etadi;  
-  malaka  oshirish  va  tajriba  almashish  maqsadida 
O‘
zbekiston 
Respublikasi  tijorat  banklari  va  boshqa  tashkilotlarning 
o‘
xshash 
xizmatlari bilan hamkorlik qiladi; 
-  amaliy  nazoratni  maqbul  xarajat  bilan  tatbiq  etishda  yordam 
beradi; 
-  tekshirish  materiallarini  umumlashtiradi  va  tekshirish  natijalari 
t
o‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
Auditorlik q
o‘
mitasi va bank rahbariyatiga 
taqdim  etadi,  aniqlangan  kamchiliklarni  bartaraf  etish  uchun  chora 
k
o‘
rish  t
o‘g‘
risida  Auditorlik  q
o‘
mitasi  va  bank  rahbariyatiga  takliflar 
beradi.  

---

35