Microsoft Word 18. Elektr yoyi va uni so doc

Ud = U s + EdId, 

qayerda U  z  =  U  to  +  U  a  -  elektrod  yaqinidagi  kuchlanish  pasayishi,  Ed  - 

yoyda uzunlamasına kuchlanish gradyani, Id - yoy uzunligi. 

Formuladan  kelib  chiqadiki,  yoy  uzunligining  oshishi  bilan  yoyda  kuchlanish 

pasayishi oshadi va I - V xarakteristikasi yuqoriroqda joylashgan bo'ladi. 

Ular  elektr  uzatish  moslamalarini  loyihalashda  elektr  yoyi  bilan  kurashadilar. 

Elektr yoyining xossalari ichkarida va ichida ishlatiladi. 

Elektr  yoyi-bu  jonli  elektrodlar  orasidagi  kuchli,  uzoq  muddatli  mavjudlik, 

yuqori  darajada  ionlangan  gazlar  va  bug'lar  aralashmasidagi  elektr  oqimi.  Bu 

gazlarning yuqori harorati va tushirish zonasida yuqori oqim bilan tavsiflanadi. 

Elektrodlar  o'zgaruvchan  tok  (payvandlash  transformatori)  yoki  to'g'ridan  -

to'g'ri  oqim  manbalariga  (payvandlash  generatori  yoki  to'g'rilash  moslamasi) 

to'g'ridan -to'g'ri va teskari kutupluluğa ulanadi. 

Doimiy  payvandlashda  musbat  qutbga  ulangan  elektrod  anod,  manfiy  qutbga 

esa katod deyiladi. Elektrodlar orasidagi bo'shliq yoy bo'shlig'i yoki yoy bo'shlig'i deb 

ataladi (3.4 -rasm). Kamon bo'shlig'i odatda 3 ta xarakterli sohaga bo'linadi: 

1.

 

anodga ulashgan anodli hudud; 

2.

 

katodli mintaqa; 

3.

 

yoy ustuni. 

Har  qanday  kamon  urishi  qisqa  tutashuv  bilan  boshlanadi,  ya'ni.  elektrodning 

mahsulot  bilan  yopilishidan.  Bunday  holda,  U  d  =  0,  va  oqim  I  max  =  I  qisqa 

tutashuvi.  Qisqa  tutashuv  nuqtasida  katodli  nuqta  paydo  bo'ladi,  bu  yoy  oqishi 

mavjudligining  ajralmas  (zarur)  shartidir.  Olingan  suyuq  metall,  elektrod 

chiqarilganda,  cho'ziladi,  haddan  tashqari  qizib  ketadi  va  harorat  qaynash  nuqtasiga 

etadi - yoy qo'zg'aladi (yonadi). 

Ionlanish  tufayli  elektrodlarga  tegmasdan  yoyni  yoqish  mumkin,  ya'ni. 

osilatorlar  tomonidan  kuchlanishning  oshishi  tufayli  dielektrik  havo  (gaz) 

bo'shlig'ining buzilishi (arqonli payvandlash). 

Yoy bo'shlig'i dielektrik muhit bo'lib, uni ionlashtirish kerak. 

Yo'lak  tushirishining  mavjudligi  uchun  U  d  =  16  ÷  60  V  etarli  metallar  Me); 

manfiy ( -) ionlari - osonroq F, Cr, N 2, O 2 va elektronlarga yaqinligi bo'lgan boshqa 

elementlarni hosil qiladi. 

Arkning  katodli  hududi  -  yoy  oralig'idagi  gazlarni  ionlashtiruvchi  elektronlar 

manbai. Katoddan chiqarilgan elektronlar elektr maydonidan tezlashadi va katoddan 

uzoqlashadi. Shu bilan birga, bu maydon ta'siri ostida + ionlari katodga yo'naltiriladi: 

U d = U dan + U c + U a; 

Anodli hudud ancha katta hajmli U a ga ega< U к. 

Ark ustuni - yoy bo'shlig'ining asosiy qismi elektronlar, + va - ionlari va neytral 

atomlar (molekulalar) aralashmasidir. Ark kamari neytral: 

Charchoq. = Positive musbat zarrachalarning zaryadlari. 

Statsionar yoyni ushlab turish uchun energiya MT quvvat manbaidan olinadi. 

---

 

4 

Har  xil  harorat,  anodik  va  katodik  zonalarning  o'lchamlari  va  har  xil 

miqdordagi issiqlik - to'g'ridan -to'g'ri oqim bilan payvandlashda to'g'ridan -to'g'ri va 

teskari kutupluluğun mavjudligiga sabab bo'ladi: 

Q a> Q to; U a< U к. 

•

 

katta  metall  qalinlikdagi  qirralarni  isitish  uchun  katta  miqdorda  issiqlik 

kerak bo'lganda, to'g'ridan -to'g'ri kutupluluk ishlatiladi (masalan, sirtni qoplashda); 

•

 

yupqa  devorli  va  qizib  ketmaydigan  payvandlangan  metallar  bilan, 

teskari kutupluluk (+ elektrodda). 

Elektr moslamalarini almashtirishda yoki tirik qismlar orasidagi kontaktlarning 

zo'riqishida elektr kamon paydo bo'lishi mumkin. U foydali texnologik maqsadlarda 

ishlatilishi  mumkin  va  shu  bilan  birga  uskunaga  zarar  etkazishi  mumkin.  Hozirgi 

vaqtda  muhandislar  elektr  kamoniga  qarshi  kurashish  va  uni  foydali  maqsadlarda 

ishlatishning bir qancha usullarini ishlab chiqdilar. Ushbu maqolada biz uning qanday 

paydo bo'lishini, oqibatlari va ko'lamini ko'rib chiqamiz.