Oo‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Somon to‘shamasida oziq moddalarining o‘rtacha miqdori, 

(%) 

 

№ 

To„shama xili 

N 

P

2

O

5

 

K

2

O 

CaO 

Namligi  

(% hisobida) 

1 

Kuzgi bug„doy 

0,50 

0,20 

0,90 

0,30 

14,3 

2 

Jaydari bug„doy 

0,45 

0,26 

1,00 

0,30 

14,3 

3 

Suli 

0,65 

0,35 

1,60 

0,40 

14,0 

4 

Torf 

0,80 

0,10 

0,07 

0,22 

25,0 

5 

Past qatlamdagi torf 

2,25 

0,30 

0,15 

3,00 

30,0 

6 

Daraxt barglari 

1,10 

0,25 

0,30 

2,00 

14,0 

7 

Qipiq  

0,20 

0,30 

0,24 

1,08 

25,0 

 

Somondan noan‟anaviy o„g„it tayyorlashning 2 ta varianti tavsiya etiladi.  

1-variant:

  ho„llangan  somon  (g„alla  o„simliklari)  qat-qat  qilib  yotqiziladi. 

Qatlam  kengligi  xom  ashyo    zaxirasiga  bog„liq.  Qatlam  qalinligi  10  sm  dan 

oshmasligi  lozim.  Parchalanishni  tezlashtirish  va  sifatli  borishi  uchun  qatlamlar 

orasiga  10  kg/m

3

  hisobida  changli  kremnezem  (kaolinit)  yoyib  yotqiziladi.  Namlik 

60% dan kam bo„lmasligi kerak. Somonni suv bilan namlash mumkin, agarda somon 

suyuq go„ng bilan ho„llansa juda yaxshi bo„ladi. Suyuq go„ngda azot ko„p bo„lganligi 

sababli, birinchidan, parchalanish tezlashadi va ikkinchidan, olinadigan noan‟anaviy 

o„g„it azotga boy bo„ladi. Hosil bo„lgan uyumning usti tuproq bilan berkitiladi. 

2-variant:

  quruq  somon  (g„alla  o„simliklari)  50  sm  qalinlikda  qatlam  qilib 

yotqiziladi. Qatlam kengligi xom ashyo zaxirasiga bog„liq. Har bir qatlam zichlanadi. 

Zichlangan  qatlam  ustiga  50  sm  qalinlikda  yangi  go„ng  qatlami  yotqiziladi  va 

zichlanadi,  80%  bo„shliq  suv  bilan  to„ldiriladi.  Parchalanish  o„rtacha  tezlik  bilan 

boradi.  Noan‟anaviy  o„g„it  hosil  bo„lish  muddati  1-2  oyga  cho„ziladi.  Go„ngning 

o„rniga siderat, gazon o„tlarini, sabzavot, poliz mahsulotlari va oshxona chiqindilarini 

ishlatish mukin. 

Somondan  o„g„it  sifatida  samarali  foydalanish  uchun  uni  azotli,  fosforli 

mineral  o„g„it  yoki suyuq  go„ng  bilan aralashtirib,  kuzda  yerni  shudgorlash vaqtida 

tuproqqa  qo„shib,  haydab  tashlash  kerak  bo„ladi.  Shuningdek,  somonni  dukkakli 

o„simliklar  ekiladigan  tuproqlarda  haydab  tashlash  ham  yaxshi  samara  beradi  (13-

rasm). 

Somonga  aralashtiriladigan  azotning  miqdori  gektariga  40-50  kg  yoki  somon 

massasining og„irligiga nisbatan 0,5-1,3% ni tashkil qilishi kerak. 

O„g„it  solingandan  keyin  chizel  yoki  lushilniklar  bilan  5-7  sm  chuqurlikda 

ko„mib,  2-3  haftadan  keyin,  ya‟ni  somon  parchalana  boshlagandan  keyin  haydab 

tashlanadi. 

---

 

43