Umumiy metallurgiya


§ 3 - METALLURGIK JARAYONLAR TASNIFI



Download 0,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/43
Sana11.01.2022
Hajmi0,58 Mb.
#352254
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   43
Bog'liq
umumiy metallurgiya (1)

§ 3 - METALLURGIK JARAYONLAR TASNIFI 

Metall ishlab chiqarish qo’llanilayotgan jarayonlar ikki guruhga bo’linadi: 1) 

pirometallurgik; 2) gidrometallurgik. 

Pirometallurgik  jarayonlar  yuqori  haroratda,  ko’pchilik  hollarda  qayta 

ishlanayotgan  materialning  to’liq  yoki  qisman  erishi  bilan  olib  boriladi. 

Gidrometallurgik  jarayonlar  suvli  muhitda  300°S  haroratgacha  bo’lgan  sharoitda 

olib  boriladi,  ayirim  hollarda  alohida  guruhga  ajratiladigan  elektrometallurgik 

jarayonlar 

pirometallurgik 

yoki 


gidrometallurgik 

bo’lishi 

mumkin. 

Elektrometallurgik  jarayonlarning  boshqa  jarayonlardan  farqi  uning  amalga 

oshirilishi  uchun  harakatlantiradigan  energetik  kuch  sifatida  elektroenergiyaning 

ishlalilishidir.  Bunday  jarayonlarni  alohida  mustaqil  guruhga  ajratish  bu  nuqtai 

nazardan oqlanmagan. 

Pirometallurgik 

jarayonlar. 

Pirometallurgik 

jarayonlar 

jarayonda 

qatnashayotgan komponentlarni  o’zini  tutishi va  ularning  oxirgi natijalariga  ko’ra 

uch guruhga: kuydirish, eritish, distillyatsiyaga bo’linadi. 

Kuydirish  -  500-1200°C  qayta  ishlanayotgan  xom  ashyoni  fizik  va  fazoviy 

tarkibini 

o’zgartirish 

maqsadida 

o’tkaziladigan 

piromegallurgik 

jarayon 

hisoblanadi.  Kuydirib  pishirish  (objig  so  spekaniem)  dan  tashqari  kuydirish 




 

10 


jarayonlari  qattiq  fazali  hisoblanadi.  Rangli  metallurgiyada  ko’pgina  xollarda 

quyidagi kuydirish turlari ishlatiladi: 

1. Kaltsinatsiyali (toblash) kuydirish. U ma’lum haroratgacha qizdirish yo’li 

bilan  beqaror  kimyoviy  birikmalarni  termik  parchalash  (dissotsialash)  uchun 

ishlatiladi.  Umumiy  xolda  kuydirishni  bu  usuli  qo’yidagi  tengliklar  bilan 

ifodalanadi: 

Me(ON)

3

 



 Me


2

O

3



 + N

2

O  



MeSO

z

 



 MeO + SO

2.  Oksidlab  kuydirish  -  sulfidli  ruda  va  boyilmalarga  ishlov  berish, 



tarkibidagi sulfidlarni to’liq yoki qisman oksidlarga aylantirish uchun qo’llanadi: 

2MeS + 3O

2

 = 2MeO + 2SO



Oksidlab kuydirishning boshqa ko’rinishi sulfatli kuydirish hisoblanadi: 

MeS + 2O

2

 = MeSO



Oksidlovchi  jarayonlarga  sulfidli  materiallarni  aglomeratsiyali  kuydirish 

ham  taaluqli  hisoblanadi.  Kuydirishni  bu  turi  bir  vaqtning  o’zida  oksidlash  bilan 

birga materialni qovushtirish (spech)ni nazarda tutadi. 

Qovushtirish sovish paytida qiyin eriydigan mayda bo’laklarni oz miqdorda 

hosil  bo’lgan  suyuq  faza  yordamida  yirik  g’ovakli  mahsulotga  -  aglomeratga 

aylanlirish hisobidan boradi. 

3.  Xlorli  kuydirish  oksid  yoki  sulfidlarni  suvda  eruvchan  yoki  uchuvchan 

xloridlarlarga aylantirish uchun o’tkaziladi. 

Rangli  metallurgiyada  qaytaruvchi  va  ftorlovchi  kuydirish  usullari  ham  o’z 

o’rnini topmoqda. 

Eritish - yuqori haroratda, ko’pchilik xollarda qayta ishlanayotgan materialni 

to’liq  erishi  bilan  boradigan  pirometallurgik  jarayon.  Eritishning  ikkita  usuli 

mavjud: rudali va tozalovchi. 

Asosiy  kimyoviy  jarayonlarni  borishi  bo’yicha  rudali  eritish  qo’yidagi 

ko’rinishlarga bo’linadi: 




 

11 


1.  Qaytaruvchi  eritish  -  rudalardan  metall  olishning  eng  qadimgi  usuli.  Bu 

jarayonning  borishi  oksidli  birikmalarni  uglerodli  qaytaruvchilar  bilan  qaytarib 

metall  olish  va  keraksiz  jinsni  shlakka  o’tkazishga  asoslangan.  Umumiy  xolda 

erish quyidagi sxema bilan ifodalanadi: 

(MeO,  S

H

O

2



,  SaO,  Fe

2

O



3

)  +  S  +  O

2

,  N


2

 



  Me  +  (S

H

O

2



,  CaO,  FeO)  +  CO

2

,  N



 

           ruda                                                      metall        shlak                   gazlar 



Rangli  metallurgiyada  qaytarib  eritish  qo’rg’oshin  va  qalay  ishlab 

chiqarishda qo’llaniladi. 

2.  Shteynga  eritish  ayirim  og’ir  rangli  metall  rudalarini  qayta  ishlaganda, 

ajratib  olinayotgan  metallni  shteyn  (sulfidlar  aralashmasi)  deb  nomlangan 

yarimtayyor  mahsulotga  o’tkazish  uchun  ishlatiladi.  Shteyndan  tashqari  o’zida 

ruda oksidlari va flyuslarni jamlagan, shlak olinadi. 

Shteynga  eritish  neytral,  oksidlab  -  qaytaruvchi,  oksidlovchi  muhitda  olib 

borish  mumkin.  Oksidlovchi  sharoitda  erish  jarayoni  olib  borilganda  temir 

sul

ь

fidining  bir  qismi  oksidlanishi  natijasida  va  uni  oksidlarini  shlakka  o’tishi 



natijasida ajratib olinayotgan metall miqdori ko’p bo’lgan shteyn olinadi. Bunday 

eritishni jamlovchi eritish ham deb atashadi. 

Mis ruda va boyitmalarini shteynga eritish quyidagi sxema bo’yicha boradi: 

(CuFeS


2

,  FeS


2

,  S




Download 0,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish