Халилова Атира Обидинова

1. BOB. UMUMIY PSIXOLOGIYaNING METODOLOGIK ASOSLARI 

1.1.  Psixologik  qarashlarning  paydo  bo„lishi  va  uning  xorij  psixolog  olimlari 

tomonidan   o„rganilishi. 

 ―Psixologiya o‗zining muammolarini hayotdan olishi kerak, 

u oddiylikdan murakkablikka qarab borishi kerak‖- 

Fress. 

   Psixologiya  fan  sifatida  jahonning  barcha  mamlakatlarining  o‗quv  yurtlarida  (meditsina, 

pedagogika  va  boshqa  oliy  o‗quv  yurtlarida,  kasb  xunar  kollejlarida  va  ayrim  davlatlarning 

maktab  ta‘limidagi  yuqori  sinflarida  AQSh)  o‗qitiladi.  Xorijiy  mamlakatlarda  Garvard 

Kolumbiya,  Stanfort  (A.Q.Sh),  Kembridj,  Oksford,  London  (Buyuk  Britaniya),  Mokreol 

(Kanada),  Parij  (Fransiya),  Berlin  (G.D.R),  Praga  (Chexoslovakiya)  Vorshava  (Pol‘sha) 

universitetlari  psixologiya  ta‘limining  mashxur  markazlaridir.  Psixologiya  sohasidagi  qarashlar 

o‗z  navbatida  ma‘lum  bir  ta‘limotni  ilgari  surishga  asos  bo‗lgan.  Jumladan  psixologiya  fanida 

gumanistik  g‗oyalarni  tadqiqot  qilish  ishlari  chet-ellarda,  asosan,  AQSh  da  «Gumanistik 

psixologiya»  deb  nomlangan  mustaqil  sohada,  ilmiy  yo‗nalishda  Sh.Byuler,  (aqliy  tarakkiyot) 

A.Maslou  (extiyojlar, 

yuksak  xislar,  ierarxiya),  (K.Rodgier  o‗z-o‗zini  anglash  va 

takomillashtirish),  R.Olport  (psixik  rivojlanish)  kabilarning  asarlarida  o‗z  ifodasini  topgan  edi. 

Mazkur  yo‗nalish  namoyondalarining  ta‘limotlarida  shaxsning  o‗zini-o‗zi  takomillashtirish, 

o‗zini-o‗zi  faollashtirish,  o‗zligini  anglash,  o‗z  ichki  imkoniyatlarini  to‗la  ro‗yobga  chiqarish 

g‗oyalari  aks  etgan  bo‗lib,  insonlarda  adolat  tuyg‗usi,  vijdonlilik,  insonparvarlik,  maslak, 

go‗zallik  va  xaqqoniylik  xislarini  shakllantirishga  qaratilgandir.  Bu  bilan  ular  psixologiya  fani 

rivojlanishida  ma‘lum  tushunchalarni  asoslashga  yordam  berganlar.  Lekin  ularning  e‘tibordan 

chetda qolgan zamonaviylikni biz o‗z tadqiqotimizning mag‗ziga aylantirishga xarakat qildik. 

  Gumanistik psixologiya sohasining muxim tomonlaridan yana biri – bu shaxsning muhim 

jihatlaridan  passiv  inson  sifatida  tadqiqot  ob‘ekti  singari  tasavvur  etmasdan,  balki  uning 

hamkorlik  faoliyati,  shaxslararo  munosabatning  teng  xuquqli  a‘zosi  ekanligini  tan  olinganlikdan 

iboratdir.  Lekin  bu  ta‘limotning  zaif  tomonlari  ham  mavjud  bo‗lib,  u  narsa  insonning 

biopsixologik  shart-sharoitlarning  o‗rniga  ortiqcha  baho  berganligida  namoyon  bo‗ladi. 

Vaxolanki,  inson  ijtimoiy  munosabatlar  mahsuli,  ijtimoiy  muhit  bo‗lib  hisoblanadi.  Shunga 

qaramasdan,  xozirgi  davrda  ham  gumanistik  psixologiyaning  ilg‗or  g‗oyalari,  tizimi,  tadqiqot 

uslublari  o‗z  dolzarbligini  saqlab  qolgandir.  Gumanistik  psixologiya  namoyondalari  to‗plangan 

natijalarini milliy psixologiya, ijtimoiy garmonal, muayyan muxit, xududiy xususiyatlardan kelib 

chiqqan xolda taxlil qilish orqali oliy maktab ta‘lim-tarbiyasida gumanistik g‗oyalarni singdirish 

imkoniyatini yaratadi. Barcha sohadagi kabi psixologiya fanlarini o‗qitish muammolarining ayrim 

tomonlari bir qator jahon psixologlari tomonidan tadqiq etilgan, va izlanishlari asosida ma‘lum bir 

---

 

10 

usullarni  yaratganlar.  Ularning  olib  borgan  izlanishlari  bugungi  psixologiya  fanlarini  o‗qitishda 

asosiy vositalardan xisoblangan. Chet el olimlarining olib borgan izlanishlari bugungi kunda ham 

o‗z ahamiyatini yo‗qotgani emas.Lekin nazariy taxlillar shuni ko‗rsatadiki psixologiya o‗qitishni 

takomillashtirish muammolari yuzasidan deyarli kam ish qilingan