j i s m o n i y (b io lo g ik ), ru h iy (p s ix ik ), ijtim o iy ( s o t s ia l )
rivojlanishi natijasida Yer k u rra sid a tashqi d un yo , ichki
d u n y o , m a ’naviyat, yozuv, fan, adabiyot, s a n ’at, t e x n ik a
yaratilgan. Bularning z a m irid a in so n tafakkuri, ongi, a q l -
zakovati, kuchli irodasi, m u s t a h k a m xarakteri ( y u n o n c h a
xa ra kte r — qiyofa,
xM'tordegani), ijodiyoti, xayoloti y o tad i.
Insoniyat taraqqiyotining m u ay y a n bosqichida o d a m o ‘zini
hayajonlantirgan, taajjubga solgan savollariga javob izlay
boshlaydi. Buning natijasida „ I n s o n qanday fikrlaydi?“ ,
„ O d a m q a n d a y yangilik yaratishi m u m k in ? “ , „Ijod qilish
qay y o ‘s in d a p a y d o b o i a d i ? “ , „ A q l-z a k o v a tn in g o lzi
n i m a ? ‘\ „ I n s o n g a u n in g i c h k i r u h iy d u n y o s i q a y s i
q o n u n la r asosida b o ‘y su nad i?‘\ „ In s o n o ‘ziga o ‘zi t a ’s ir
o ‘tkaza o la d im i? “ , , , 0 ‘z g a la rg a -c h i? “ kabi i n u a m m o l a r
yechim ini topishga kirishadi. Bularning barchasi psixologik
bilim larning tugMlish nuqtasini vujudga keltirgan b o i i b ,
a na sh u d a q iq a d a n bo shlab i n s o n o ‘zini o ‘zi a n g la d i.
Binobarin, psixologik bilim larning nam o y o n b o ‘lishi o ‘zini
o kzi anglash omiliga aylanadi, u la r tob o ra uyg‘u n lash ib ,
mutanosiblashib borib, izchil, uzluksiz aloqaga o ksib o ‘tad i.
Bu esa in so n iy a tn in g beq iyo s y u t u g ki — t a f a k k u r n i n g
kashf qilinishiga olib keldi. Avvallari uning fikri, xayoli
tashqi d u n y o n i egallashga qaratilg an b o ‘lsa, tafakkur k a s h f
q i l i n g a n d a v r d a n b o s h l a b s u b y e k t — o b y e k t ( i n s o n
fikrlashi tashqi olam ga q a ra tilg a n ) m unosabati o ‘m i n i ,
subyekt (inson n in g fikri o ‘zini o ‘zi anglashga y o ‘naltiril-
gan) m unosabati egailay bo rad i. D c m a k , inson ob yektiv
dun y o n i subyektiv tarzda aks ettirish orqali o kzini o 'z i
tadqiq qilishdek niurakkab ishni am alga oshirishga q a r o r
qiladi. S h u bois psixologiya fa n in in g vazifalari k o i a m i
kengaydi, takom illashdi, ichki ta r k ib d a keskin burilish
yasaldi, psixologiya o ‘z p redm etig a insonni ilmiy jih a td a n
o ‘rganishdan tashqari, o'zini o ‘zi anglashini h am kiritdi.
Psixologiya fani boshqa
fan sohalaridan ainaliy, tatbiqiy
jih a tla ri bilan farqlanadi h a m d a ijtim o iy t u r m u s h n i n g
barch a jabh alarida bcvosita q a tn a s h a d i va ularga m u ay y a n
darajada t a ’sir
0
‘tkazadi. Psixologiya fani boshqa fan s o h a -
laridan o ‘z tatbiqiy m a ’lumotlari, natijalarining ko'pqirrali
va k o ‘pyoqlamaligi bilan ajralib turadi va u m utlaqo boshqa
sifat k o ‘rsatkichiga ega. Ayniqsa, o ‘zini o ‘zi boshqarish
jihati bilan alohida ah a m iy at kasb etadi. U tabiatni o'rganish
ilm idan farq qilib, o ‘z in in g psixik jarayonlari, funksiyalari,
holatlari, hissiyoti, irodasi, xarakteri, te m p c ra m e n ti kabi-
larni boshqarishda o ‘z ifodasini topadi.
Hozirgi k u n d a j a h o n psixologiyasi fani o ‘zini o ‘zi bosh
qarish va kamol to p tiris h , o'zini o ‘zi qoMga olish, o'ziga
o ‘zi buyruq berish, o ‘zini o ‘zi tarbiyalashga doir boy ma-
teriallar t o ‘plagan. Bu, o ‘z navbatida, inson m unosabati,
maqsadi, holati va kechinm alarining o ’zgarishi va yangidan
y a ra lis h i h a q i d a i l m i y - t a t b i q i y m a ’l u m o t l a r b c r a d i .
kundalik tu rm ush psixologiyasi rang-barangligini t a ’minlab
tu r a d i .\Psixologiya fani inson psixikasini aniqlash, shakl-
lantirish , yangi s h a r o i tg a k o ‘ch irish , k a m o l top tirish,
rivojlanish d in am ik a sin i t a ’minlash, yangi sifat bosqichiga
o'tish ini qayd qiiish imkoniyati borligi bilan o 't a amaliy,
tatbiqiy fanga ay lan g an d ir. Psixologiya fani sohalari uning
amaliyot u c h u n m u h i m ahamiyat kasb etishidan dalolat
beradi (h u q u q sh u n o slik psixologiyasi, klinik psixologiya,
m eh n a t psixologiyasi, savdo psixologiyasi, sotsiai psixo
logiya, pedagogik psixologiya, maxsus psixologiya, sport
psixologiyasi va ho k azo). Psixologiya amaliy, tatbiqiy jihat-
d a n o ‘z p redm etig a ega b o ‘lib, amaliy sotsiai psixolog,
m uh an dis psixolog, oilaviy psixoterapevt, tibbiyot psixo-
logi, m aktab psixologi kabi sohalarni o ‘z ichiga qam rab
olgandir.
Yuqorida bildirilgan fikrlarga yakun yasab. shu narsani
alo h ida t a ’kidlab o ‘tish kcrakki. psixologiya fani k o i in a
tarixga ega b o ‘lsa-da, u hali navqiron fan sanaladi, chunki
ilmiy psixologiya faniga nemis psixologi V. Vundt tomonidan
1879- yilda Leypsig (G erm aniy a) universitetida birinchi
ekspcrimental laboratoriya ocliish bilan asos solingandi. Shuning
uchun endigina reflcksiyani (lotincha
Do'stlaringiz bilan baham: 
