Maxs*js ta’lim vazirligi o rta m a X su s, kasb-hunar ta’lim I markazi

tarzda  amalga  osh adi.  Xarakterning  tarkib  to p ish id a   faol
 
faoliy a tn in g   o 'rn i  sh u n d a k i,  xuddi  shu  fa o l  fa o liy a td a
 
xarakterni  ifodalaydigan  harakatning  individual  o ‘ziga  xos
 
usullari  tarkib  topadi.  Harakat  usullarining  avtom atlashu vi
 
esa  muayyan  dinam ik stereotip  hosil  q ilin ish i  bilan  b o g liq
 
s h a r tli  r e fle k to r   f u n k s io n a l  h o la t n i n g   m a h s u li d i r .
 
A vtom atlash u vn in g  bir  n ech a   turdagi  p s ix o lo g ik   m ex a -
 
n izm la ri  m avjud  b o ‘lib,  u lardan  biri  —  bu  o d a tla r d ir .
 
Xarakter  xislatlari  tarkib  top ishin ing  m u h im   shartlaridan
 
biri  — bu  xislatlarni  zaruriy xatti-harakatlarda c h id a m   bilan
 
m ashq  qilishdan  iborat.
12  Psixologiya 
177

---

X a ra k te rn in g   tarkib  topishida  taqlidchanlikning  o krni 
katta  b o ‘lib,  u  harakat  usullari  avtomatlashuvining  bosh 
m an b a y i  hisoblanadi.  Tarkib topish jarayonida  taq lid c h a n ­
likning  a h am iy ati  ko‘p  jih a td a n   ifodali  xatti-harakatlar- 
ning  shaxs  em otsional  kechinm alariga  t a ’siri  bilan  belgi- 
lanadi. Taqlidchanlik xatti-harakat namunasiga taqlid qilishga 
m o lj a l l a n g a n   shaxs  m unosabatlari  to m o n id an   motivlash- 
tirilg an dag in a  xarakter  xislatlari  shakllanishining  shartiga 
aylanadi.
X a ra k te rn in g   shakllanishida  m uayyan  psixik  faoliyatga 
yaxlit  obyektiv  va  subyektiv  mayllik  tarzidagi  ko ‘rsatma 
b e r i s h   p s ix o lo g ik   m e x a n i z m   n e g iz id a   y u z a g a   ke lg a n  
a v t o m a t l a s h i s h   u c h u n   m u h i m   a h a m i y a t   kasb  e ta d i . 
U sta n o v k a  odatlardan  farqli oMaroq,  muayyan  harakatlarga 
tay y o r turishgina  b o ‘lmay,  balki  bilish jarayonlariga,  hissiy 
va  irodaviy  reaksiyalarga  h am   tayyor turishdir.
X a ra k te rn in g   hosil  b o ‘lishida  nizoli  vaziyatlar  alohida 
a h a m iy a t  kasb  etadi.  Xarakter  faqat  m urakkab  va  keskin 
vaziyatlard a  aniq  nam oyo n   b o ‘lib  qolmay,  balki  u  m azkur 
h o la tla rd a  h a m  tarkib topadi.  O d atd a,  xarakter xislatlarning 
o'zgarishidagi  individual farqlar shaxsning nizoli vaziyatdan 
c h iq is h   u c h u n   q a n d a y   y o ‘l  topishiga,  b inobarin,  inson 
s h a r o i td a n   kelib  chiqib,  q a n d a y   x atti-harakatni  amalga 
oshirishga q a ro r qilishiga b o g liq .  S hunday qilib, shaxs o ‘zi- 
ning b u tu n   hayoti va faoliyati davomida o ‘z xatti-harakatlari, 
o datlari  bilan  o 'z  xarakter xislatlarini o ‘zi yaratadi va  ularni 
boshqarishga odatlanadi.
?
Tekshirish  uchun  savollar
1.  Xarakterning ta’rifini aytib bera olasizmi?
2.  Xarakter qanday tarkiblardan tuzilgan?
3.  Xarakter sifatlarini  tavsiflay olasizmi?
4.  Milliy  xarakter  nima?
5.  Xarakterning rivojlanishi to‘g‘risida qanday fikrdasiz?

---