1- maruza Kirish. Ekologiya kursi, vazifasi, maqsadi, tuzilmasi va tarixi, fanni o‘rganish usullari. Tabiatni muhofaza qilishning ilmiy nazariy asoslari. Populyatsiyalar va ekotizimlar ekologiyasi. Reja

1.4  Hozirgi  zamon  ekologiya  fani  tuzilmasi.  Ekologik  hamqorlik 

Hozirgi  zamon 

ekologiyasi odam va biosfera o`rtasidagi o`zaro munosabat masalalarini jadal o`rganmoqda. 

Hozirgi zamon ekologiyasining yana muhim vazifalaridan biri bu biologik resurslardan oqilona 

foydalanish,  odam  faoliyati  ta`sirida  tabiat  o`zgarishlarini  oldindan  ko`ra  bilish,  tabiatda  kechayotgan 

jarayonlarni  boshqarish  yo`llarini  o`rganish,  zararkunandalarga  qarshi  kurashning  zararsiz  va 

samarador  usullarini  yaratish,  sanoat  korxonalarida  chiqindisiz  texnologiyani  ishlab  chiqish  va  joriy 

etish. 

Ekologiya 

umumiy  va

 

xususiy

  yoki 

tarmoqli

  bo`ladi. 

Umumiy

  ekologiya  yoki  sinekologiya  har 

xil sistemalar (populyatsiyalar, jamoalar va ekosistemalar) ning tuzilishini, xossalarini hamda ularning 

funktsional printsiplarini, 

xususiy

 ekologiya yoki autekologiya esa ayrim turlarning ular yashab turgan 

muhit  bilan  o`zaro  munosabatini,  turlarning  muhitga  ko`proq  va  uzviy  moslashganligini  o`rganadi. 

Xususiy

 ekologiya – o`simlik va hayvonlar ekologiyasidan iborat. 

Bugungi  kunda  ekologiya  sof  biologik  fanlar  tizimidan  chiqib,  mazmuni  kengayib  bormoqda. 

Atrof-muhitga  zamonaviy  fan  va  texnika  taraqqiyotining  ta`siri  natijasida  ekologiya  tushunchasi  o`ta 

kengayib ketdi. Inson ekologiyasi degan tushuncha paydo bo`ldi. 

Inson  ekologiyasi  yangi  fan  sifatida  1921  yil  Amerikalik  olimlar  Borjes  va  Park  tomonidan 

kiritildi.  Inson  ekologiyasi  insonning  atrof-muhitga  va  aksincha,  atrof-muhitning  insonga 

ko`rsatayotgan  ta`sirini  o`rgatadi.  Insonning  tabiatga  ko`rsatayotgan  ta`sir  doirasi  beqiyosdir,  chunki 

hozirgi  kunda  insonning  tabiatga  nisbatan  o`tkazayotgan  salbiy  ta`sirlari  natijasida  unumdor  erlar 

eroziyaga uchrab unumsiz erlarga aylanmoqda, dasht ekosistemasi degan tabiiy ekosistemalar deyarli 

yo`qolib  bormoqda,  inson  qo`li  tegmagan  o`rmonlar  ham  juda  kam  qolgan.  er  yuzi  quruqligidagi 

o`rmonlar maydoni 75 % dan 25 % gacha kamaygan. 

Agar  yashil  o`simliklar  maydoni  kengaytirilmasa,  gidroenergiya  va  atom  energiyasidan  keng 

foydalanishga  o`tilmasa,  yana  100  yildan  so`ng  atmosferada  kislorod  kamayib,  karbonat  angidrit 

miqdori ko`payib kishi organizmining yashashai uchun xavf tug`diradi. 

Qurg`oqchil  mintaqalarda  kishilarning  xo`jalikdan  noto`g`ri  foydalanishi  natijasida  qayta 

cho`llanish  xodisasi  yil  sayin  kuchayib  bormoqda.  Hozir  er  qurrasi  bo`yicha  cho`llashgan  maydonlar 

30 mln km

2

 ga etgan bo`lib, bu sayyoramiz quruqlik maydonining 20 % ni egallaydi. 

Fan  va texnika taraqqiy etgan sari insonning tabiatga ta`sir etish  yo`llari va shakllari ko`payib, ular 

tabiatda bo`ladigan miqdor o`zgarishgagina emas, balki sifat o`zgarishlarga ham olib keladi. 

Ekologiya tabiat bilan tirik organizmlarning uzviy bog`lanishini ifoda etar ekan, u shubhasiz tabiatni 

muhofaza qilishning ilmiy asosini tashkil etadi. 

 

Hozirgi kunda ekologiyaning asosiy vazifalari quyidagilardir. 

1.Hayotning tashkil topish qonuniyatlarini inson ta'sirini hisobga olgan holda o`rganish; 

2.

 

Biosferadagi jarayonlarni o`rganish, boshqarish, bashorat qilish, insonning yashash muhitini 

saqlash; 

3.

 

Biologik resurslardan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini yaratish va boshqalardir.