О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

Rizosferadagi mikroorganizmlarning o‘simliklar uchun ahamiyati.
  
O‘simliklar  ildizlari  va  yer  ustki  qismlari  yuzasida  o‘simlik  organizmlari 
tomonidan sintez qilingan organik moddalar ajarlib chiqadi. Bu hodisani 
ekzosmos
 
deyiladi.  O‘simlik  hayoti  davomida  o‘z  massasining  10%  ga  yaqiniga  Shunday 
modda ajratib chiqaradi. Ildizdan ajraladigan moddalarning ko‘pchiligini fiziologik 
aktiv moddalar (vitaminlar, stimulyatorlar, ba’zan alkoloidlar), organik kislotalar, 
qand  aminokislotalar  bo‘lishi  mumkin.  Shuning  uchun  ildizga  yaqin  turgan 
tuproqda  (rizosferada)  va  ildizning  yuzasida  xilma-xil  mikroorganizmlar 
rivojlanadilar. 
Bunday 
mikroorganizmlarga 
bakteriyalar 
(Psevdomonas, 
Mikobakteriyalar),  mikroskopik  zamburuglar,  achitqilar,  suv  o‘tlari  va  x.k.lar 
kiradi.  Ayniqsa  simbioz  mikroorganizmlar  ko‘p  bo‘ladi.  Simbioz  o‘simlik  va 

---

132 
 
zamburuglar  o‘trasida  bo‘lsa  mikoriz  deyiladi.  Mikoriz  ham  endotrof  (zamburug 
giflari ildizparenxima hujayrasi oraliklarida emas, hujayra ichiga ham kirib ketgan) 
va ekzotrof (zamburug giflari ildizni zich, qinga  o‘xshab o‘rab oladi va giflarning 
turlari  har  tomonga  tarqalgan)  bo‘ladi.  Mikoriz  o‘simliklar  rivojlanishiga  ijobiy 
ta’sir etadi. Agar rizosferada va ildizda mavjud bakteriyalar bilan o‘simlik simbioz 
yashasa buni bakterioriz deyiladi va bu ham o‘simlik oziqlanishida samaralidir.