Mavzu: personalni boshqarish tizimlarini takomillashtirish

«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»

ga 

muvofiq qator yangi talablar yuzaga keldi. Ular orasida eng 

muhimlari: ya’ni, 

ijtimoiy-psixologik diagnostika; guruhlarda 

o‘zaro shaxsiy munosabatlarni, rahbarlik munosabatlarini tahlil 

qili

sh va tartibga solish; ishlab chiqarish va ijtimoiy ixtiloflarni 

hamda stresslarni bartaraf etish; kadrlar boshqarish tizimini 

axborot bilan ta’minlash; ish bilan bandlikni boshqarish; bo‘sh 

lavozimlarga

 

nomzodlar tanlash va baholash; kadrlar potensiali 

va xodimlarga bo‘lgan ehtiyojlarni tahlil qilish; kadrlar 

marketingi; xizmat martabasini rejalashtirish va nazorat qilish; 

xodimlarning kasbiy va ijtimoiy-psixologik moslashuvi; mehnat 

jarayonidagi motivlar va sabablarni boshqarish; mehnatning 

huquqiy munosabatlari masalalari; mehnat psixofiziologiyasi, 

ergonomikasi va mehnat etikasidan 

iboratdir.

«Personalni boshqarish» fanining predmeti korxonalarning 

samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash va ishlovchilar 

ehtiyojlarini qondirish maqsadida personalga maqsadga muvofiq 

ta’sir ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan bilimlar tizimidir.

Ushbu kursni o‘rgatishdan maqsad-talabalarda personalni 

boshqarish ilmini amaliyotda qo‘llay biladigan darajadagi 

ko‘nikmalar hosil qilishdan iborat. U talabalarda ishlab 

chiqarishdan ko‘zlangan maqsadga erishishni ta’minlovchi 

personalni boshqarish bo‘yicha nazariy va amaliy professional 

bilimlarni shakllantirishga yo‘naltirilgan. Ya’ni, «Personalni 

boshqarish» fanining mazmuni korxona xodimlarini boshqarish 

usullari va tamoyillarini, bu boradagi nazariy va amaliy 

masalalar tizimini; tashkiliy shakllarini ishlab chiqish va tatbiq 

etish jarayonlaridan iborat.

Ushbu «Personalni boshqarish» kursi bo‘yicha tuzilgan 

namunaviy dasturda nazariy faoliyatda uchraydigan 

---

9

muammolarning mazmun mohiyati ochib berilishiga asosiy 

e’tibor qaratilgan. 

Bu muammolar quyidagilar

dir:

— 

fanning predmeti, mazmuni va asosiy vazifalari;

— 

korxona va tashkilotlarni shakllantirishda inson omili;

— 

inson resurslarini boshqarish funksiyasining 

rivojlanishi;

— 

korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish 

strategiyasi;

— 

xizmat martabasini boshqarish;

— 

xodimlarning xizmat pog‘onasida ko‘tarilishini 

boshqarish;

— 

korxona va tashkilot ijtimoiy rivojlanishi — personal 

boshqaruvi asosi;

— 

personal xulq-atvorini boshqarish;

— 

kadrlar tizimidagi yangiliklarni boshqarish;

— 

personal boshqaruvida mehnat munosabatlari etikasi;

— 

personalni boshqarishda ixtiloflar va stresslarni 

yechish;

— 

korxona va tashkilotlarda personal xavfsizligini 

boshqarish;

— 

boshqaruv personali mehnatini tashkil etish.

Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan muammolarni hal qilish 

yuzasidan fan oldiga 

quyidagi asosiy vazifalar qo‘yilgan:

— 

inson resurslarini boshqarish asoslarini o‘rganish;

— 

korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish 

strategiyasi va taktikasining mohiyati, mazmuni va 

xususiyatlarini o‘rganish;

— 

ishlovchilarni professional tanlash, malakasini oshirish, 

o‘qitish va lavozimlarga tayinlash masalalarini o‘rganish;

— 

ishga qabul qilish va undan bo‘shatish hamda personalni 

boshqarishning huquqiy-normativ asoslari bo‘yicha nazariy 

bilim va amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish;

---

10

— 

personalni boshqarish bo‘yicha ish yuritish jarayoni va 

uning asoslarini puxta egallash, zaruriy hujjatlarni to‘g‘ri va tez 

rasmiylashtirish;

— 

personalni boshqarish samaradorligini aniqlash va uni 

yanada oshirish yo‘llarini belgilash;

— 

korxona va tashkilotlarda kadrlar ish faoliyatining 

mazmuni va mohiyatini o‘rganish;

— 

mehnat salohiyatining shakllanishi va rivojlanishi, kadrlar 

tarkibi va tuzilishi hamda ulardan foydalanishni ta’minlash 

yo‘nalishlarini o‘rganish;

— 

personalni boshqarish xizmatining shakllanishi va bu 

xizmatni tashkil etish jarayonlarini o‘rganish;

— 

personalni boshqarish sohasidagi xorijiy tajribalarni 

o‘rganish, tahlil etish, ulardan mamlakatimiz xususiyatlarini 

hisobga olgan holda foydalanish va hokazo.

«Personalni boshqarish» fani o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni 

hal qilar ekan, bir qator ijtimoiy, iqtisodiy, huquqiy fanlar tajribasi 

va nazariyasiga tayanadi. Shu jihatdan, u 

«Falsafa», «Iqtisodiyot 

nazariyasi», «Mehnat iqtisodiyoti», «Mehnat sotsiologiyasi», 

«Mehnat huquqi» 

kabi fanlar bilan uzviy bog‘liqdir.

«Personalni boshqarish» fani, jumladan, «Falsafa» fani 

tamoyillarini, ya’ni insoniyatning tarixiy shakllanishi, mehnat 

jarayonining mohiyati va mazmuni insonning asosiy faoliyati 

sifatida namoyon bo‘lishi, uning ijtimoiy va fan-texnika 

taraqqiyoti bilan bog‘liq tarzda har tomonlama rivojlanishi kabi 

muammolarni birgalikda o‘rganadi.

«Personalni boshqarish» fani, «Iqtisodiy nazariya» fani 

bilan ham chambarchas bog‘liqdir. U mehnat bozori va uning 

tarkibiy qismlari, ishsizlik va uni kamaytirish yo‘nalishlari, 

mehnat bozorini tartibga solish, davlatning ijtimoiy siyosati kabi 

masalalarning iqtisodiy hamda nazariy jihatlarini birgalikda hal 

etadi.

---

11

Mehnatning mohiyati va mazmuni, taqsimoti va 

kooperatsiyasi, xodimlarning mehnatini ilmiy asosda 

tashkil etish, mehnatga haq to‘lash, uni rag‘batlantirish kabi 

muammolarni birgalikda hal etish jihatidan ushbu fan «Mehnat 

iqtisodiyoti» fani bilan uzviy bog‘liqdir. Bu xodimlarning 

serunum ishlashini ta’minlash, malaka ko‘nikmasidan samarali 

foydalanish, salomatligini saqlash va mustahkamlash, komillikka 

erishishi uchun keng imkoniyatlar yaratib berishda, ayniqsa, 

muhimdir.

Personalni boshqarishda inson omiliga tashqi muhitning 

ta’siri, ya’ni ishlab chiqarish jarayonida ishlovchilarning 

o‘z atrofidagilarga munosabati, ishlab chiqarish muhitining, 

sanitariya-gigiyena omillarining inson organizmiga, salomatligi 

va ishga bo‘lgan munosabatiga hamda ishlash qobiliyatiga 

ta’siri kabi jihatlar, albatta, hisobga olinishi lozim. Bular 

ishlovchilarning o‘zi ishlayotgan korxonaga, o‘z ishiga 

bo‘lgan munosabatida shakllanadi. Shunday ekan, «Personalni 

boshqarish» fani o‘zi chambarchas bog‘liq bo‘lgan 

«Mehnat 

fiziologiyasi», «Mehnat gigiyenasi», «Mehnat muhofazasi» 

kabi 

fanlarning mehnatga munosabati borasidagi nazariy tomonlari 

va tavsiyanomalariga amal qilishi lozim.

Mehnat faoliyatining ijtimoiy yo‘nalishlari va jamoaning 

ijtimoiy masalalari — mehnatning mazmun va xarakteriga 

ko‘nikish, uni tashkil etishda, ishlovchilarning faolligi, 

mehnatdan qoniqish hosil qilish omillari, rag‘batlantirishning 

turli shakllari va ularga munosabat kabi masalalarni o‘rganishda 

«Personalni boshqarish» fani 

«Sotsiologiya», 

shu jumladan, 

«Mehnat sotsiologiyasi» 

fani bilan uzviy aloqador. Shuningdek, 

mehnat qonunlari, huquqlari va me’yorlarini o‘rganishda huquqiy 

fanlar, jumladan, 

«Mehnat huquqi» 

fani tavsiyanomalariga 

tayanadi.

---

12

Umuman, kadr deganda, turli sohadagi fan va texnika 

mutaxassislari, shu jumladan, bajarayotgan ishi maxsus kasb 

tayyorgarligini talab qiladigan malakali ishchilar tushuniladi.