Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

MDHga a’zo mamlakatlari tomonidan milliy  
valyutalarining joriy etilishi
34
 
 
Mamlakatlar 
Rubl hududidan chiqish sanasi 
(asosiy (oraliq) valyutaning 
joriy etilishi) 
Belarus 
1992 yil may (belorus rubli) 
Estoniya 
1992 yil iyun (krona) 
Latviya 
1992 yil iyul (latviya rubli) 
Ozarbayjon 
1992 yil avgust (manat) 
Litva 
1992 yil oktyabr (litva taloni) 
Ukraina 
1992 yil noyabr (karbovanets) grivina 
Qirg‘iziston 
1993 yil may (som) 
Gruziya 
1993 yil avgust (kupon) 
O‘zbekiston 
1993 yil noyabr (so‘m – kupon) so‘m 
Armaniston 
1993 yil noyabr (dram) 
Qozog‘iston 
1993 yil noyabr (tenge) 
Moldova 
1993 yil noyabr (ley) 
Turkmaniston 
1993 yil noyabr (manat) 
Tojikiston 
1995 yil may (tojik rubli) somoni 
 
Albatta,  bunday  sharoitda  iste’mol  bozorini  himoya  qilishning 
yagona  va  eng  to‘g‘ri  yo‘li  zudlik  bilan  muomalaga  milliy  valyutani 
kiritish edi. Lekin, jahon tarixidan ma’lumki milliy pul birligini kiritish 
uchun  zarur  tashkiliy  va  iqtisodiy  shart  –  sharoit  mavjud  bo‘lishini 
taqozo  etardi,  to‘g‘rirog‘i  esa  ularni  yaratish  lozim  edi.  Bu  esa  o‘z 
o‘rnida ma’lum vaqt talab qilardi. 
Ammo,  bu  vaqt  ichida  iste’mol  bozorini  qog‘ozga  aylanib 
borayotgan  rubllardan  himoya  qilib  borish  ham  zurur  edi.  Aks  holda, 
mamlakat  iqtisodiyotini  izdan  chiqib  ketish  xavfini  oldini  olib 
bo‘lmasdi.  Shuning  uchun,  dastlabki  vaqtlarda  iste’mol  bozorini 
himoya qilish maqsadida qator tadbirlar amalga oshirildi.  
Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1993 yil 
15  mayda  “Pul  muomalasini  tartibga  solish  va  respublika  iste’mol 
bozorini  himoyalashni  kuchaytirish  to‘g‘risida”  qaror  qabul  qildi. 
Mazkur  qarorga  ko‘ra  aholining  tovar  sotib  olishi  va  depozit 
operatsiyalarining bajarilishida pasport va kupon tizimi joriy etildi.  
                                           
34
 Transition Report. 2000. EBRD va boshqa manbalar. 

---

121 
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari 1993 yil 10 maydan boshlab, 
banklarga qo‘yiladigan omonatlar pasport  asosida qabul qilinishi joriy 
etildi,  qiymati  25  ming  rubldan  yuqori  bo‘lgan  tovarlarni  kuponlar 
asosida  sotilishi  belgilab  qo‘yildi,  25  ming  rubldan  yuqori  qiymatdagi 
tovarlar bank omonatchilarning topshirig‘iga ko‘ra, pul o‘tkazish yo‘li 
bilan amalga oshirilishi joriy etildi.