Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

qayta taqsimlash funksiyasi
 asosiy 
funksiyalardan  biri  hisoblanadi.  Kredit  ushbu  funksiyasi  orqali  jismo-
niy  va  yuridik  shaxslarining  taqsimlangan  daromadlarining  vaqtin-
chalik  foydalanilmagan  qismini  tegishli  fondlarga  jalb  qiladi.  Jalb 
qilingan  mablag‘lar  iqtisodiyotning  qo‘shimcha  resurslarga  ehtiyoji 
mavjud tarmoqlariga qayta taqsimlanadi. 
                                           
47
 Абдуллаева Ш.З. Пул, кредит ва банклар. Т.: Иқтисод – Молия, 2007. 168 – 170 б.  
48
 Деньги, кредит, банки: Учебник/Кол. авт. Под ред. О.И.Лавшурина. М.: КНОРУС, 2007. С. 251 
– 252. 

---

162 
Kredit  ushbu  funksiyasi  orqali  vaqtinchalik  bo‘sh  pul  mablag‘-
larining  sohiblariga  qo‘shimcha  daromad  olish  imkoniyatini  yaratsa, 
kreditorga  qo‘shimcha  mablag‘larga  ehtiyoji  mavjud  shaxslarga 
tegishli foizlar berish asosida daromad olishga, kredit oluvchilarga esa 
ishlab  chiqarish  jarayonini  uzluksizligini  ta’minlash  natijasida 
qo‘shimcha qiymat yaratish imkoniyatini yaratadi. 
Demak,  kreditning  qayta  taqsimlash  funksiyasi  orqali  ssuda 
kapitali  iqtisodiyotning  tarmoqlari  o‘rtasida,  qaytarishlik  asosida 
joylashtiriladi,  bu  kredit  munosabatlarida  bevosita  ishtirok  etayotgan 
tomonlarning  iqtisodiy  manfaatdorligini  ta’minlash  bilan  birga, 
vaqtinchalik  bo‘sh  pul  mablag‘larini  kreditor  ixtiyoriga  yo‘naltirgan 
shaxslarga tegishli daromad olishiga xizmat qiladi. 
Kreditning  qayta  taqsimlash  funksiyasini  amal  qilishida  pulning 
jamg‘arma  funksiyasining  bevosita  va  bilvosita  ta’siri  mavjud.  Ushbu 
masalaga  klassik  va  neoklassik  maktab  vakillari  alohida  e’tibor 
qaratishgan.  Xususan,  A.Marshall  “odamlar  sotib  olish  imkoniyatiga 
ega  bo‘lishiga  qaramasdan,  ular  uni  (pulni)  ishlatmasliklari  mumkin”, 
deydi.  Ko‘rinib  turibdiki,  ushbu  e’tirof  Sey  qonunini  to‘lig‘icha  inkor 
etmaydi.  Aksincha,  neoklassik  –  iqtisodchilar  shunday  to‘xtamga 
kelishdiki,  Sey  qonuni  bir  shart  bilan  bajariladi,  bu  vaqtda  faqat 
jamg‘arma  (S)  investitsiya  (I)  ko‘rinishini  oladi.  Ularning  ta’kid-
lashicha,  bu  vaqtda  kapital  bozoridagi  talab  va  taklifning  muvozanati 
foiz  stavkasining  barqarorligi  hisobiga  yuz  beradi.  Agar  jamg‘arma 
(kapitalning  taklifi)  hajmi  mo‘ljallangan  investitsiya  qilish  hajmidan 
kam  bo‘lsa,  natijada  foiz  stavkasi  oshadi,  buning  oqibatida 
investitsiyaga bo‘lgan talab kamayadi, jamg‘armaga nisbatan taklif esa 
ortadi.
49
  Ushbu  holat  o‘rtasidagi  o‘zaro  muvozanat  jamg‘arma  va 
kreditning foiz stavkasi asosida tartibga solinadi.  
Agar  klassik  maktab  vakillari  investitsiya  va  jamg‘armaning 
hajmiga  foiz  stavkasining  ta’sirini  asosiy  omil  qilib  ko‘rsatsalar, 
keynschilar  esa  uning  hajmiga  uy  xo‘jaligi  a’zolari  tomonidan 
olayotgan daromadlar miqdori ta’sir qiladi, deb ta’kidlaydilar. Albatta, 
bu  jarayon  kreditning  qayta  taqsimlash  funksiyasiga  bilvosita  ta’siri 
mavjud. 
Kreditning