Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja

Solishtirma
 
elektr  qarshilik  – 
ρ  ning 

---

qiymati, metalldagi aralashmalrning miqdoriga bog‘liq. 
 
 
   
       
 10
-8
      
,   
 
     
=7
    
  
       
         
                   2-rasm.                                                                                   
  Metallarda  o’tkazuvchanlik  hodisasini  birinchi  bo’lib  Gallandiyalik  fizik  
Komer Odes 1911-yil kashf qilgan. O’ta o’tkazuvchan bo’lishi uchun sof ,toza va 
bir  jinsli  bo’lishi  kerak.O’ta  o’tkazuvchanlik  faqat  doimiy  to`klar  uchun  o’rinli.   
1908-yilda  esa  suyuq  geliy  olish  usullari  o’ylab  topilgan.Bu  olingandan  so’ng 
metallarning qar-shiligini kamaytirishni tajriba orqali tekshirib boshlagan. 
1. 
Kirstal  panjara  tugunlarida  joylashgan  ionlar  va  panjara  orasida  erkin 
harakat-  lanayotgan  zarralar  eliktiron  hisoblanadi.  Agar  tempraturani  pasaytirsak 
bu  tu  gunlarda  joylashgan  ionlarning  tezlanish  amiletudalari  kamayadi  va 
to’qnashishlar kamayadi. Bunda qarshilik ham kamayadi. 
2. 
Tempratura pasaytirilsa elektronlarning harakatchanligi ham harakat tezligi 
ham  kamayadi  va  qarshilik  oshib  ketishi  ham  mumkin.  Bu  fikrlarni  ko’rsatish 
uchun tajribalar qilingan. 1-tajriba nodir metallarda o’tkazilgan. Ular oltin, pilatena 
(va  hakozo).  Platenani  harorati  paytiriladi  va  begona  elementlardan  tozalanadi  va 
qarshiligi    kamayadi.  Oltinda  esa  biroz  pilatenadan  farqliroq  kamayadi.  Buni  1  – 
rasmdan ko’rishimiz mumkin. Agar metal toza bo’lsa qarshilik kamayishi mumkin 
lekin 0 bo’maydi. Bu tajribalar natijasida zanjirda to`k uzoq vaqt oqadi to`k uzoq 
vaqt oqishi uchun haroratni ham o’zgartirmasdan turish kerak.                                 
 
     Metall  o’tkazgichlarda  qarshilikning  temperaturaga  qanday  bog’lanishda 
bo’li-shini  o’rganish  maqsadida  o’tkazilgan  tajribalarning  natijasida  shun 
ko’rsatadiki  qarshilikning  nisbiy  o’zgarishi  temperaturaning  o’zgarishiga  to’g’ri 
proparsional  bo’lar  ekan.Agar  0°C  da  o’tkazgichning  qarshiligi  Ro  ,t°C 
temperaturada  qarshilik  R  bo’lsa,qarshilikning  nisbiy  o’zgarishi 
     
 
  
 
 
bo’ladi.U holda,yuqorida aytib o’tganimizdek,