Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja


(Prezentatsiyadagi 9-sahifadagi tajribaga qarang)



Download 7,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet132/133
Sana11.01.2022
Hajmi7,53 Mb.
#346008
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   133
Bog'liq
Mariza Nebodur domla

(Prezentatsiyadagi 9-sahifadagi tajribaga qarang)
 
Diod tokining kuchlanishga bog`liq bo`lishining sababi oddiy. Termoelektron 
emissiya  bo`lganda  katod  va  anod  orasidagi  fazoda  vaqtning  Ixtiyoriy  paytida 
kadotdan  anodga  qarab  xarakatlanuvchi  elektronlar  bo`ladi,bu  elektronlar  manfiy 


zaryad  bulutini  xosil  qiladi  (
fazoviy  zaryad
)  Bu  fazoviy  zaryad  diodda  potensial 
taqsimotini  o`zgartiradi.  Agar  katod          va  anod  bir-biriga  parallel  bo`lgan  yassi 
plastinkalar  bo`lsa  (quyidagi  rasmda)  u  olda  fazoviy  zaryad  bo`lmaganida  (
sovuq 
katotda
)    yasssi  kondensatorni  tashkil  qiluvchi      katod  va  anod  orasida  fazoviy 
zaryad hosil bo`ladi va potensial taqsimoti o`zgaradi, bu taqsimot endi 2 egri chiziq 
bilan  ifodalanadi.  Bunda  har  qanday  x  tekislikda  potensialning  qiymati  fazoviy  
zaryad 
bo`lmaganidan 
kichik 
bo`ladi, 
binobarin:                                                                       
Elektronlar  xarakati  tezligi  ham  fazoviy  zaryad  bo`lganda  kamayadi.  Anod 
kuchlanishi  ortganda  elektronlarning  fazoviy  zaryad  bulutidagi  konsentratsiyasi 
kamayadi. Shuning uchun fazoviy zaryadning tormozlash ta`siri ham kamayadi va 
anod toki ortadi. 
Shu narsani qayd etib o`tish kerakki 2-egri chiziq orqali tasvirlangan potensial 
taqsimoti  elektronlarning  katoddan  uchib  chiqish  boshlang`ich  tezligi  kichik 
bo`lganidagina  o`rinli  bo`ladi,  aslida  o`zi  shunday  bo`ladi  ham.  Boshlang`ich 
tezliklarni  nazarga  olmaslik  mumkin  bo`lmagan  hollarda  potensial  taqsimoti  juda 
murakkab ko`rinishda bo`ladi. 
                       Metallar ichida elektronni ushlab turishga sabablar: 
1.
 
Elektron gazni kristal panjarada “+” ionlar elektronlarni metall ichiga 
qaytarib turadi. 
2.
 
Metall sirtidan elektron bo`shliqqa chiqishda o`z o`rniga “+” zaryadni 
induksiyalanadi, ya`ni metal ichida “+” zaryad hosil bo`ladi. 
3.
 
Metall  sirtiga  issiqlik  ta`siri  natijasida  yetib  kelgan  elektronlar 
metallni tark etishi mumkin. 
  Elektronlar metall sirtiga yaqin (atom o`lchami) masofada elektron bulut 
hosil bo`ladi. Elektron bulut “+”lar bilan maydon hosil qiladi. Maydon esa 
elektronlarni      metall sirtidan uchib chiqishiga to`sqinlik qiladi. 
III.Boguslavskiy-Lengmur qonun
 


Biz  yuqorida  ta`kidlab  o`tganimizdek  qizigan  anod  va  katod  orasida  hosil 
bo`ladigan  sof  electron  toki  Om  qonuniga  bo`ysunmas  ekan.  I
t
(
to`yinish  toki
)ga 
nisbatan kichik bo`lgan I toklar uchun Boguslaviskiy-Lengmur qonuni o`rinlidir: 
                               I=CU
3/2
                   (*) 
Bunda C-elektrodlarning shakli va o`lchamlariga bog`liq: 
Yassi diod uchun quyidagi o`rinlidir: 
                               C=
 
 
ε
0
 
 
 

  
 
 
              
       e/m- elektronning solishtirma zaryadi 
       d-katod va anod orasidagi masofa  
        S-katod sirti 
Bu qonunda I tok kuchi potensiallar ayirmasining 3/2 darajasiga proportsional 
ravishda ortadi. I ning Uga bundy bog`lanishi elektrodlar orasida elektron buluti 
vujudga kelishidir. Katta potensiallar ayirmalarida tok to`yinish qiymatiga  
erishishi mumkin. Bu qonunni biz yuqoridagi chizmadagi 0123 egri chiziq 
ifodalaydi. Anod potensiali vaqt birligi ichida katod chiqarayotgan elektronlar 
anodga borib tushadigan darajada kata bo`lganida tok o`zining maksimal qiymatiga 
erishadi va anod kuchlanishiga bog`liq bo`lmay qoladi. To`yinish tokining zichligi 
j, ya`ni katod sirtining har bir birligiga to`g`ri keluvchi to`yinish toki kuchi 
katodning emission qobiliyatini xarakterlaydi, bu kattalik katodning tabiatiga va 
temperaturasiga bog`liq. 
To`yinish  toki-kuchlanishni  orttirgan  sari,  hosil  bo`luvchi  tok  kuchi 
o`zgarishsiz  qoladigan  sohaga  to`yinish  toki  sohasi,  u  sohada  hosil  bo`lgan  tokka 
to`yinish toki deb ataladi  
   
 
To`yinish  toki  katodning  sirt  birligidagi  chiqayotgan  elektronlar  bilan 
aniqlanadi. 


Boguslavskiy-Lengmur qonunini tekshirish Elektr kursidagi labaratoriya 
ishlariga
 
ham kiritilgan.(88-ish) Bunda talabalarning o`zi bu qonunni mustaqil 
tekshirib ko`rish imkoniyatiga ega bo`ladilar va anod kuchlanishi va tok kuchi 
orasidagi bog`liqlikni ko`rishadi va to`yinish tokining qiymati va chiqish ishini 
hisoblash imkoniyatiga ega bo`ladilar.
 
IV-Richardson-Deshman formulasi, to`yinish tokining  temperaturaga  
bog`liqligi 
Biz yuqoridagi rejada chiqish ishiga ta`rif bergan edik, metal sirtidagi 
potensial to`siqni yengib, vakuumga chiqadigan elektronlar soni temperatura 
ko`tarilganida tez ortadi. Shuning uchun to`yinish tokining zichligi xam 
temperaturaga kuchli bog`liq bo`ladi. Hisoblashlar bu bog`lanish quyidagicha 
ifodalanadi: 
                           
 j
s
=
 
 
T
2
exp(-b/kT)  (1)
 
A-mutlaq toza sirt uchun barcha metallar uchun doimiy kattalik  
                             
 
 
=
     
 
 
 
         
  
gra
 
  
 
b-energiya  o`lchamligiga  ega  bo`lgan  kattalik  bo`lib,  berilgan  metallning 
termoelektron  chiqish  ishi 
deb  ataladi.    k=Boltsman  doimiysi  Termoelektron 
chiqish  ishi  vakuumda  tinch  turgan  elektron 
 
 
energiyasi  bilan  F  Fermi  sathi 
orasidagi ayirmaga teng bo`ldi: 
                              b=
 
 
-
 
 
 
Biz 
yuqoridagi 
formulani 
quyida 
keltirib 
chiqaramiz: 
Metall  ichida  aqlanayotgan  elektronlar  uchun 
kvant holatlar soni: 
                            dz=
 
 
 
dP
x
dP
y
dP
z
     (2) 
dz-implus fazosining kvant holatlar soni. 


 
(2)-ifodada elektronning sppinini e`tiborga olish kerak:
 
 
                            dn=dzf(ε) 
          dn=
 
 
 
  
 
  
 
  
 
     
   
  
   
          (3)
Implus 
fazosida 
kvantlarining 
elektroni 
soni(konsentratsiyasi) 
(3)ifoda 
orqali 
aniqlanadi.  Elektron  metalldan  chiqib  ketishi 
uchun  kamida  chiqish  ishiga  teng  bo`lgan 
miqdorda ish bajarishi kerak.
 
 
   
   
 
          

Download 7,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish