R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi

N.Hayme; “Yuliy Sezar Misrda”-1724, London,  librettochi N.Hayme;  “Tamerlan”-
 
1724,  London,  librettochi  N.Hayme;  “Rodelinda”-1725,  London,  librettochi
 
N.Hayme;  “Ssipion”-1726,  London,  librettochi  P.Rolli;  “Aleksandr”- 1726,
 
London,  librettochi  P.Rolli;  “Partenopa”-1730,  London,  librettochi  S.Stampilyi,
 
“Kuyla  hind  qiroli”-1731,  London,  librettochi  P.Metastazio;  “Roland”- 1733,
 
London,  librettochi  G.Brachchioli;  L.Ariosto  asari  asosida yaratilgan;  “Ariodant”-
 
1735,  London,  librettochi  A.Salvi,  L.Ariosto  asari  asosida  yaratilgan  ,“Aisina”-
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ma’lumki, XVIII asrda italyan opera-seria janrida ro‘y bergan tadri- 
jiy (evolyutsion) o‘zgarishlar kompozitoming e’tiboridan chetda qolmadi.
Xususan, G.F. Gendel o‘zining opera ijodida olib borgan tajriba 
va  izlanishlari,  inqirozga uchrayotgan opera-seria tafovutlarini ozod 
etishga qaratilgan b o iib , islohotga “chiqish” yoilarini belgilab berdi, 
desak mubolag‘a boimaydi.
G.F. Gendelning ijodi bilan shug‘ullangan nemis musiqashunosi 
German Krechmar o‘z vaqtida uni  “musiqiy dramaning islohotchisi” 
deb  ta’riflagani  bejiz  boim agan,  albatta.  Darhaqiqat,  G.F.  Gendel 
opera janrida  islohot  arafasida  turgan,  biroq  undan  nariga  o'tmadi. 
Kompozitor  izlanishlarining  yuksak  kamoli  uning  oratorial  ijodida 
aks etdi. Faqat yigirma yildan so‘ng, ushbu davming shakllangan mos 
shart-sharoitlarida  X.V.Glyuk  tomonidan  operadagi  islohot  amalga 
oshirildi.
G.F. Gendelning “Tamerlan” operasi yetuklik ijod davrida yaratil- 
gan asarlar qatorida alohida o‘rin egallaydi. Mazkur operani yaratishga 
qadar kompozitor  opera  ijodida  katta  yoini  bosib  o ‘tgan  boiib,  shu 
yillarda  yuqori  dramatizm,  ta’sir  etish  kuchining  chuqurligi jihatidan 
mukammal asarlar yaratdi. (“Yuliy Sezar” (1724), “Tamerlan” (1724), 
“Rodelinda” (1725), “Scipion” (1726), “Admet” (1726)).
Opera  Londonda  yaratilgan  boiib,  xususan,  kompozitoming 
N.F.  Xayme,  P.A.  Rolli  kabi  mashhur  librettochilar  bilan  hamkor- 
likda  ijod  qilgan  damlariga  to‘g‘ri  keladi.  Shuni  ta’kidlab  o‘tish 
joizki,  G.F.  Gendelning  operalari,  librettolari  o‘z vaqtida  nihoyatda 
mashhur  boigan  -   A.  Salvi,  P.  Metastazio,  A.  Dzigo  kabilaming 
librettolari asosida yozilgan.
“Temur”  -   G.F.  Gendel  yaratgan  oltinchi  opera  b o iib ,  Qirol 
Konservatoriyasining  oltinchi  mavsumini  ochib  bergan.  Operaning 
ijrosiga  taniqli  opera  san’ati  yulduzlari  -   Franchesko  Kussoni 
(Asteriya),  Franchesko  Borozini  (Boyazid),  Anna  Vitsenza  Dotti 
(Iren),  Djuzeppe  Bosnii  (Andronikos)  va Andrea  Pakini  (Temurlan) 
taklif qilingan  edi.  Operaning  birinchi  ko‘rinishi  Agostine  Piovene 
librettosiga asoslangan b o iib , premyeradan oldin o ‘zgartirilib, yangi
1735,  London,  librettochi  A.Marki,  L.Ariosto  asari  asosida yaratilgan;  “Justino”-