O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 Gemoglobinni  transport  funksiyasini  o`rganish.   

Gemoglobinning  is  gazi 

(CO)  bilan  hosil  qilgan  birikmasiga  karboksigemoglobin    deyiladi,  bu  birikma 

organizm  uchun  juda  havflidir.  Gemoglobin  is  gazi  bilan  kislorodga  ko'ra  300 

marta  tez  birikadi.  Organizm  nafas  olayotgan  havoda  0,07%  is  gazi  bo‟lsa, 

havoning  tarkibidagi  kislorod  odatdagidek  (20,9%) bo‟lganida ham qon tarkibidagi 

gemoglobinning  50%  ga  yaqini  is  gazi  bilan  birikadi.  Gemoglobinning  is  gazi bilan 

birikib,  hosil  qilgan  birikmasi  ancha  turg‟un  bo‟lib  oksigemoglobinga  qaraganda 

juda  sekin  parchalanadi.  Shu  sababli  gemoglobin  –  is    gazi    bilan  birikkandan 

keyin  kislorod  bilan  birika  olmaydi.  Natijada  organizm  to‟qimalari  kislorodga 

yolchimay  qolib,  organizm  halok  bo‟lishi  mumkin.  Gemoglobinning  kislorod  bilan 

birikib,  hosil  qilgan  oksigemoglobinga  qaraganda  ancha  turg‟un  bo‟ladigan 

birikmasiga  metgemoglobin

 

deyiladi.  Bu  moddalar  kuchli  oksidlovchilar  rolini 

o‟ynaydi  va  kislorodning  gemoglobin  bilan  kimyoviy  reaksiyasiga  kirishuviga 

sabab  bo‟ladi,  bunda  gemoglobin  tarkibidagi  ikki  valent  temir  oksidlanib  uch 

valentli  temirga  aylanadi  va  gemoglobin  bilan  kislorod  birikmasi  hosil 

bo‟ladi.Metgemoglobin  turg‟un  birikma,  to‟qima  kapilyarlarida  parchalanmaydi. 

Natijada  to‟qima  va  hujayralar  yetarli  miqdorda  kislorod  ololmaydi  va  organizmda 

anoksiya

  –  kislorod  tanqisligi  yuz  beradi.  Qonda  metgemoglobin miqdori haddan 

tashqari ko'payib ketsa, organizm halok bo‟ladi. Metgemoglobin ko'payib ketganda 

organizmga  metilin  sinka  (metil  ko'ki)  eritmasini  yuborib  davolash  mumkin. 

Qondagi  gemoglobinning  hosil  qilgan  turli  birikmalarini  spektral  analiz  yordamida 

aniqlash  mumkin.  Oksigemoglobin  uchun  spektrning  sarig‟-yashil  qismlari  D,  E 

nuqtalar  orasida  ikki  qaramtir  chiziq,  qaytarilgan  gemoglobin  uchun esa s pektr shu 

qismdagi D nuqta tomonida bitta keng qaramtir chiziq  bo‟lishi xosdir . 

---

Qondagi  gemoglobin  miqdori  organizmning  turli  holatlariga  bog‟liqdir. 

Yosh  organizmlar  hayotining  dastlabki  davrida  qondagi  gemoglobin 

miqdori  katta  organizmlardagiga  nisbatan  ko'proq bo‟ladi. Yangi tug‟ilgan 

qorako‟l  qo‟zilarining  qonida  gemoglobin  miqdori  o‟rtacha  16-18  gr.%  ni 

tashkil  qilishi  kuzatishlarimizdan  ma‟lum,  keyinchalik,  birnecha  kun 

o‟tishi  bilan  ularning  qonidagi  gemoglobin  miqdori  bir  oz  kamayib,  10 -

12gr.% ga teng bo‟lib qoladi.