Sinfi uchun darslik

Gapning ifoda maqsadiga ko‘ra to‘rt xil shakli bor:
1) darak gap; 2) so‘roq gap; 3) buyruq gap; 4) istak gap.
79-mashq. 
Matnni o‘qing. Gaplarning ifoda maqsadiga ko‘ra turlarini
aytib bering. Sizning orangizda ham Qosimga o‘xshagan bolalar bormi? Bu
haqda o‘ylab ko‘ring.
YOMONLIKNING JAZOSI
Bir kishining Qosim ismli o‘g‘li bor edi. Ota-yu onasining so‘ziga
kirmasdan har xil yomon ishlarni qilar edi. Bolalar bilan urishib,
yoqalashib, kiyimlarini yirtib kelar edi. Uyda mehmon uchun asrab
qo‘ygan taomlarni yegan vaqtda onasi: «Qosim, o‘g‘lim! Taomni sen
yedingmi?»  – desa, «Men yeganim yo‘q! Mushuk yegandir», – der
edi. Bora-bora otasining pulini ham o‘g‘irlab oladigan bo‘ldi. Otasi
bilib: «O‘g‘lim, pulni kim oldi?» – desa, «Onam olgandir», – deb
onasini o‘g‘ri qilar edi.
!!

---

26
Bir kuni otasi stol ustiga bir tanga qo‘yib o‘zini uxlaganga solib
yotdi. Qosim kelib, sekin tangani og‘ziga soldi. Shu vaqt otasi uni
ushlab qolmoqchi bo‘lgan edi, Qosim tangani yutib yubordi. Tanga
uning halqumiga tiqilib, jon berdi.
Ey bolalar! Ko‘rdinglarmi, yomonning yomonligi o‘z boshiga yetdi.
 (Abdulla Avloniy)
80-mashq.