Sinfi uchun darslik

Iboralar ikki va undan ortiq so‘zlardan tashkil topgani bois
qo‘shma so‘z va so‘z birikmalariga o‘xshaydi, lekin ular
ko‘chma  ma’noga ega ekani, ta’sirchanligi bilan qo‘shma
so‘zlardan;  barqarorligi, nutqqa tayyor holda olib kirilishi
bilan so‘z birikmalaridan farqlanadi.
Solishtiring. Iboralar: 
tepa sochi tikka bo
‘
lmoq – achchiqlan-
moq, qovog
‘
idan qor yo
‘
g
‘
moq – xafa bo
‘
lmoq, og
‘
zining tanobi
qochmoq – sevinmoq; 
so‘z birikmalari: 
uzun sochli, qalin qovoq,
uyga ketmoq
; qo‘shma so‘zlar: 
To
‘
ytepa, laylakqor, bodom-
qovoq
.

---

189
540-mashq.
 Matnni o‘qing, ajratilgan birliklarning ibora, so‘z birikmasi
yoki qo‘shma so‘z ekanini aniqlang.
Ikki bola bog‘da o‘ynardi. Ular tasodifan yerda yotgan 
yong‘oqni
ko‘rib qolishdi
.
– Bu 
mening yong‘og‘im, 
–
 
deb birinchi bola unga 
qo‘l uzatdi
.
– 
Toshingni ter
,  – dedi ikkinchi bola unga o‘dag‘aylab. – Yon-
g‘oqqa birinchi bo‘lib mening 
ko‘zim tushdi
. Demak, bu yong‘oq
meniki!
Tortishuv davom etdi.
Shu payt
 ular uchinchi bolani ko‘rib qolishdi va undan 
yordam
so‘rashdi
. 
Uchinchi bola
 o‘ylanib o‘tirmay, yerdan tosh olib yong‘oqni
chaqdi. Uni ikkiga bo‘lib, po‘chog‘ini bolalarga uzatdi. O‘ziga esa
mag‘zini oldi.
Xulosa: 
Ikki kishi 
tortishsa, foydani uchinchi odam ko‘radi.
(
Hikoyat
)
541-mashq.