B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.2. Polivinilxlorid
Vinilxlorid asosida olingan polimerlar eng ko‘p tarqalgan.
Ilk monomer bo‘lmish vinilxlorid bir nechta usullar bilan olinadi: 
etilendan  yoki  atsetilendan.  Оxirgi  usul  eng  arzon  vinilxlorid  olish 
imkoniyatini beradi.
Vinilxloridni  polimerizatsiyalash,  odatda,  emulsion  polimerizat
-
siya usuli bilan kaliy persulfat, vodorod peroksid initsiatorlari ishti
-
rokida  olib  boriladi,  suspenzion  polimerizatsiya  holida  esa  organik 
peroksidlar ishtirokida amalga oshiriladi.
Jarayon 30–60ºC haroratda va 10 atmosferaga yaqin bosimda ke
-
tadi. Polivinilxloridning molekular og‘irligi, polimerizatsiya harorati 
qancha past bo‘lsa, shuncha yuqori bo‘ladi.
Polivinilxlorid  amorf,  o‘ta  qattiq  material,  u  uglevodorodlarning 
galoidli hosilalarida eriydi, oksidlovchilar va konsentrlangan ishqorlar 
ta’sirida  parchalanadi,  ammo  kislota  va  tuzlar  ta’siriga  chidamli.  Po
-
livinilxloridning katta kamchiligi – past termik chidamlilik: 145ºC da 
degidroxlorlash  boshlanib,  ushbu  harorat  buyumga  mumkin  bo‘lgan 
shakl berish harorati (165–170ºC)dan past. Shu bois, polimerga shakl 
berishdan avval polimerning destruksiyasini tezlatuvchi ajralib chiqa
-
yotgan  vodorod  xloridni  bog‘lovchi,  stabilizatorlar  qo‘shiladi.  Polivi
-
nilxlorid stabilizatorlar bilan birgalikda viniplast deb nomlanadi va u 
turli buyumlar, shu jumladan, quvurlar tayyorlashda keng ishlatiladi.
Polivinilxlorid va undan tayyorlangan quvurlar chiviqli payvand
-
lash usuli bilan oson payvandlanadi, bunda chiviqlar polivinilxlorid
-
ni o‘zidan tayyorlanadi.
Polivinilxlorid kimyoviy chidamliligi bois yuqori bo‘lmagan ha
-
roratli turli kimyoviy jarayonlarda reaktor ichini qoplash (futerovka)
da ishlatiladi.
Polivinilxloridning  kamchiligi  65ºC  haroratda  yuk  ta’sirida 
sirg‘a lishidir.
Polivinilxlorid plastifitsirlangan holatda ham ishlatilishi mumkin, 
plastifikator sifatida dibutilftalat ishlatiladi.
Polvinilxloridni  xlorlab  metallga  o‘ta  yuqori  adgeziyaga  ega 
bo‘lgan  pervinilxlorid  smolasi  olinadi  va  polivinilxloridni  metallga 
yopishtiruvchi yelim sifatida, lakli qoplama hamda «xlorin» tolasini 
olishda ishlatiladi.

---

136
Polixlorvinildan penoplastlar ham tayyorlanadi.