Strategik marketing

Segmentasiya  va  differensiasiya
    tushunchalarini  adashtirib  yubormaslik 
kerak.  Differensiasiya  ikki  xil  darajadagi  xilma-xil  tovarlarga  tayanuvchi:  bir  xil 
turdagi  tovarlar  bo‘yicha  raqobatchilar  o‘rtasida  va  bir  ishlab  chiqaruvchining  turli 

---

 
64 
 
 
segmentlarga 
mo‘ljallangan  tovarlari  o‘rtasidagi  tafovutlarni  anglatuvchi 
tushunchadir. 
Chemberlen  o‘zining  monopolistik  raqobat  haqidagi  klassik  asarida 
differensiasiyaga quyidagicha ta’rif bergan:  
“Agar  bir  sotuvchining  tovarlarini  (yoki  xizmatlarini)  boshqa  sotuvchining 
tovarlaridan  (yoki  xizmatlaridan)  farqlash  uchun  qandaydir  ahamiyatli  asos  mavjud 
bo‘lsa, bu tovarlar sinfi differensiyalangan hisoblanadi. Bunday asos xaridorlar uchun 
qandaydir  ahamiyat  kasb  etar  ekan,  u  real  yoki  mavhum  bo‘lishi  mumkin  va  u  bir 
tovarning boshqasidan ustun tomonlarini ko‘rsatishga olib keladi”. 
Shunday qilib, agar  iste’molchilar tovarlarni turlicha  deb o‘ylasalar, ya’ni o‘z 
muammolarining    echimlarini  turlicha  deb  tasavvur  qilsalar,  bu  tovarlar 
differensiasiyalangan bo‘ladi. 
Differensiasiya  -  tovarlarning  xilma-xilligiga  asoslangan  bo‘lsa,  segmentasiya 
esa  bozorni  tashkil  qiluvchi  potensial  xaridorlarning  ehtiyojlariga  asoslangan. 
Iste’molchilarning  bir  jinsli  emasligi  aniqlanishi  tufayli  firmalar  o‘zlarining  har  bir 
segmentdagi takliflarini yangilashga majbur bo‘ladilar. Odatda segmentasiya bozorni 
bo‘laklarga ajratish deb qaraladi. 
Shunday  qilib,  differensiasiya  -  takliflar  xilma-xilligini  yoritib  beruvchi, 
segmentlash talablar xilma-xilligini yoritib beruvchi konsepsiyadir. 
Mikrosegmentlash to‘rt asosiy bosqichdan iboratdir: 
-segmentlovchi  tahlil:  tovar  bozorlarini  tovarning  fazilatlari  nuqtai  nazaridan 
bir jinsli va boshqa segmentlardan farq qiluvchi segmentlarga ajratish; 
-maqsadli  segmentlarni  tanlash:  firmaning  vazifalari  va  uning  maxsus 
imkoniyatdan  kelib  chiqqan  holda    bir  yoki  bir  necha  maqsadli  segmentlarni  tanlab 
olish; 
-pozitsiyalashtirishni  tanlash:  har  bir  maqsadli  segmentda  potensial 
iste’molchilarning  istaklarini  va  raqobatchilar  egallab  turgan  pozitsiyalarni  hisobga 
olgan holda ma’lum bir pozitsiyani tanlash; 
-maqsadli  marketing  dasturi:  maqsadli  segmentlarning  tavsifnomalariga 
moslashtirilgan marketing dasturini ishlab chiqish. 

---

 
65 
 
 
Vaziyat  tahlili  mavjud  strategiyalarni  tahrir  qilishda,  xuddi  shuningdek,  yangi 
strategiyalar ishlab chiqishda zarurdir. 
Marketing  strategiyasini  amalga  oshirishning  birinchi  bosqichi,  ya’ni  vaziyat 
tahlili 
bozor 
imkoniyatlarini 
aniqlashga, 
bozor 
segmentini 
aniqlashga, 
kompaniyaning  kuchli  va  zaif  tomonlarini  belgilashga  imkon  beradi.  Bozor 
tahlilining  natijalari  marketing strategiyasini  ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Iste’mol  tovarlari  bozori  uchun  birinchi  bosqichda  tovar  bozorlarini  quyidagi 
usullar yordamida segmentlarga ajratish mumkin: 
-iste’molchilarning  ijtimoiy-demografik  tavsifnomalari  asosida  (ijtimoiy-
demografik segmentlash); 
-potensial iste’molchilarning tovardan qidirayotgan foydalari asosida (foydalar 
bo‘yicha segmentlash); 
-faollik, manfaatlar va hayot tarzi asosida (ijtimoiy-madaniy segmentlash); 
-xarid  paytidagi  xulq-atvor  tavsifnomalari  asosida  (xulq-atvorga  ko‘ra 
segmentlash). 
Bu segmentlash usullarining  har biri o‘zining  ijobiy  va salbiy tomonlariga ega 
bo‘lib, ular quyida ko‘rib chiqiladi.