Strategik marketing

Tashkiliy  marketing
    sotish  konsepsiyasiga  e’tiborni  jalb  etadi.  Bu  davrda 
talab  tez  o‘sdi,  ishlab  chiqarish  quvvatlari  etarli  bo‘ldi,  sotish  tizimi  esa  ko‘pincha 
samarasiz va unumsiz edi. 
Marketing  boshqaruviga  yangi  yondashuvning  bo‘lishiga  iqtisodiyotdagi 
quyidagi o‘zgarishlar sabab bo‘ldi: 
-ommaviy  sotuv  talablariga  moslashmagan  odatdagi  sotish  tarmoqlarida 
unumdorlikning  yuksalishiga  imkon  bergan  yangi  sotuv  shakllarining,  asosan  o‘z-
o‘ziga xizmat ko‘rsatish shakllarining paydo bo‘lishi; 
-bozorlar  hududining  kengayishi  va  buning  natijasida  ishlab  chiqaruvchi  va 
iste’molchi  o‘rtasidagi  jismoniy  va  ruhiy  ajralish,  bu  esa  o‘z  navbatida 
kommunikasiyaning  bevosita  sotuvlar  va  ayniqsa  ommaviy  axborot  vositalaridagi 
reklama kabi ko‘rinishlariga o‘tish zaruratini yuzaga keltirdi; 
-tovar  markalari  sohasidagi  siyosatining  rivojlantirilishi,  bu    siyosat  savdoda 
o‘z-o‘ziga  xizmat  ko‘rsatish  talablaridan  kelib  chiqqan  va  firmalar  tomonidan  
pirovard talabni boshqarish usuli sifatida foydalanilgan. 
Marketingning  bu  bosqichidagi  ustuvor  maqsadi  samarali  tijorat  tashkilotini 
barpo  etishdir.  Marketingning  roli  tobora  kamroq  darajada  passiv  bo‘lib  bormoqda. 
Endilikda  vazifa  tayyorlangan  tovarlar  uchun  bozorlarni  topish  va  tashkil  qilishdan 
iborat  bo‘lmoqda.  Ko‘pchilik  firmalar  bu  bosqichda  tovarning  asosiy  yadrosini 
tashkil  qiluvchi  ehtiyojlarga  va  ko‘pchilik  xaridorlarning  ehtiyojlarini  qondirishga 
ixtisoslashadilar. SHuning  uchun bozorlar  yaxshi segmentlanmagan, tovar siyosatiga 
oid  strategik  qarorlar  qabul  qilish  esa  ishlab  chiqarish  bo‘limining  vakolatiga  kiradi. 
Marketingning asosiy funksiyasi esa tovarlarning samarali sotilishini tashkil qilish va 

---

 
29 
 
 
tijoratlashtirish  jarayoni  tushunchasiga  to‘g‘ri  keladigan  barcha  vazifalarni 
bajarishdan iborat. 
Tashkiliy 
 tizimga kelsak, ustuvor yo‘nalishlarning bunday o‘zgarishi sotish 
bo‘yicha  direksiya  yoki  tijorat  direksiyasining  paydo  bo‘lishiga  olib  keladi  va 
funksiyalarning  qayta  taqsimlanishi  kuzatiladi.  Sotuvlar  bo‘yicha  direksiyaning 
vazifasi savdo tarmoqini shakllantirish, jismoniy sotish, reklama va o‘tkazuvni tashkil 
qilishdir.  Bu  direksiya,  shuningdek  bozorni  tadqiq  qilish  dasturlari  bilan 
shug‘ullanadi,  bu  dasturlar,  masalan,  xaridorlarning  odatlarini,  reklamaning 
samaradorligini,  savdo  markalari  va  o‘ramlari  sohasidagi  siyosatning  ta’siri  va 
boshqalarni tahlil qilishda tobora kattaroq ahamiyat kasb eta boshlamoqda. 
Faol  marketing
  bosqichida  strategik  marketing  rivojlanadi  va  uning  roli 
kuchayib boradi. Bu rivojlanishning zamirida uchta omil yotadi: 
-texnologik taraqqiyot tarqalish tezligining ortishi; 
-bozorlarning etukligi va asosiy bozor ehtiyojlarining progressiv 
to‘yinishi
; 
-xalqaro  savdo  yo‘lidagi  to‘siqlarning  birin-ketin  bekor  qilinishi  oqibatida 
bozorlarning yanada baynalminallashuvi. 
O‘zgarishlarning  uchta  omilini,  shuningdek  ularning  marketing  funksiyasiga 
ta’sirini  ko‘rib chiqamiz.  
Texnologik  taraqqiyotga  kelsak,  bu  davrni  ixtirolar  davridan  ko‘ra 
innovasiyalar  davri
  deyish  to‘g‘riroq  bo‘ladi.  Innovasiya  bilan  ixtiro  o‘rtasidagi 
farqni  ajratib  olish  muhim.