O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

15 — O.Yu.  Rashidov  va  bosh.
225

---

6 .5 .  Listing  va  delisting jarayonlari  hamda  ularga 
qo'yiladigan  talablar
«Toshkent»  fond  birjasida  amaldagi  qonunchilikka  asosan  birja 
talablariga javob beradigan va birja rasmiy ro‘yxatiga kiritilgan  qimmatli 
qog'ozlar savdoga q o ‘yiladi.  Emitentning xo‘jalik-moliyaviy holatining 
barqarorligi,  bozorda  faolligi  va  uni  qimmatli  qog'ozining  likvidligiga 
asosan qog'ozni  m a’lum  toifaga kiritish jarayoni  listing jarayoni  deyiladi. 
Birjada  qimmatli  qog'ozlar  listingi  uchun  maxsus  listing  komissiyasi 
tuzilgan.  U ning  tarkibi  rais  va  kamida  4  ta  a ’zodan  iborat  bo'lib, 
listing  komissiyasining  asosiy  vazifalari  quyidagilardan  iborat:
—  em itentning  moliyaviy  holatini  ekspertiza  qilish:
—  qimm atli  qog'ozlarni  birja  rasmiy  ro'yxatiga  kiritish  imkoniyati 
to'g'risida  xulosa  chiqarish:
—  qimmatli  qog'ozlarni  listing  toifasiga  ajratish  va  boshqalar.
E m itent o'zining qimmatli  qog'ozini  listingga kiritish u c h u n   listing
komissiyasiga  quyidagi  hujjatlami  taqdim  etadi:
1.  Listing jarayoniga  kiritish  to'g'risida  rasmiy  ariza.
2.  T a ’sis  hujjatlari  (unga  kiritilgan  o'zgarishlar  va  qo'shim chalar 
bilan  birga).
3.  Korxonani  davlat  ro'yxatidan  o'tganligi  to'g'risidagi  guvohno- 
maning  nusxasi.
4.  O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  Mulki  Qo'mitasining  buyrug'i 
(agarda  aksiyadorlik jamiyati  davlat  korxonasi  asosida  tashkil  etilgan 
bo'lsa).
5.  Qilinadigan  ishlar  va  ko'rsatiladigan  xizmatlar,  litsenziya  talab 
etiladigan  bo'lsa  bu  to'g'risidagi  lizensiyalar.
1.  Q o 's h im c h a   qimmatli  qog'ozlarni  chiqarish  t o ‘g ‘risidagi  qabul 
qilingan  qarordan  ko'chirma.
2.  Oldingi  emissiya  qilingan  qimmatli  qog'ozlarning  ro'yxatdan 
o'tganligi  to'g'risidagi  emissiya  risolasi.
3.  Q i m m a tl i   q o g 'o z la r   b o ‘y ich a   d e p o z ita r  xizm at  k o ‘rsatish 
to ‘g ‘risidagi  shartnom aning  nusxasi.
4.  Aksiyadorlik jamiyatining  oldingi  qimmatli  qog'ozlar  emissiyasi 
to'g'risidagi  m a ’lumotnoma.
5.  Yakunlangan  oldingi uch  moliyayili  uchun  Buxgalteriya balansi 
(1-shakl)  va  unga  tushuntirish  xati.
6.  Yakunlangan  oldingi  uch  moliya  yili  uchun  Moliyaviy  natija 
to'g'risidagi  hisobot  (2-shakl).

---

7.  Oxirgi  yakunlangan  moliya  yili  u c h u n   Asosiy  vositalarning 
harakati  to'g'risidagi  hisobot  (3-shakl).
8.  Oxirgi  yakunlangan  moliya  yili  u ch u n   Pul  oqimlari  b o ‘yicha 
hisobot  (4-shakl).
9.  Oxirgi yakunlangan  moliya yili  uch u n   0 ‘zlik kapital  to'g'risidagi 
hisobot (5-shakl).
10.  Oxirgi  yakunlangan  moliya  yili  va  ariza  berilayotgan  m u d d a t 
bo'yicha balansga debitorlik  —  kreditorlik  qarzdorlik  to'g'risidagi  ilova 
(2-shakl).
11.  Birja  rasmiy ro'yxatiga  kiritish to'g'risidagi  ariza berilgan  m u d - 
d atda  oxirgi  kvartal  uchun  Buxgalteriya  balansi  (1-shakl).
12.  Yakunlangan  oxirgi  moliya yili  va joriy yilning  hisobot  m uddati 
u c h u n   rasmiy  auditorning  xulosasi.
13.  Birja  rasmiy ro‘yxatiga kiritish  to ‘g‘risidagi  ariza berilgan  m u d - 
d atd a  oxirgi  kvartal  uchun  Moliyaviy  natijalari  to'g'risidagi  hisobot 
(2-shakl).
14.  Qimmatli  qog‘ozlar emissiyasi  natijasida jalb etilgan mablag'lar- 
ning sarflanishi  to ‘g ‘risidagi  biznes  reja  yoki  texnik-  iqtisodiy asosning 
loyihasi  (agarda  qo'shim cha  emissiya  bo'lsa).
15.  Q im m atli  q o g 'o z la rn i  reestr  saqlo v ch isi  t o 'g 'r i s i d a   m a ’- 
lu m o t.
16.  Aksiyadorlik  reestri  bo 'y ich a  u m um iy   m a ’lumot.
17.  Aksiyadorlik jamiyati  boshqaruv  organiga  kirgan  shaxslarning 
ro‘yxati  va  ularni  ustav  kapitalidagi  ulushi  t o ‘g ‘risida  m a ’lumot.
18.  Yirik  a k s iy a d o r la rn in g   r o 'y x a t i   (u s ta v   k a p it a li d a g i   u lu s h i 
5  f o iz d a n   ortiq  bo'lsa).
19.  D e t a i n i n g   vakolatli  organi  to m o n id an   tasdiqlangan  qim m atli 
qog'ozlar  bo'yicha  hisobot.
20.  Yakunlangan  oxirgi  moliya  yili  u c h u n   vakolatli  davlat  organi 
tasdiqlagan  qimmatli  qog'o zlar  t o ‘g ‘risidagi  yillik  hisobot.
21.  Taqdim etilgan hujjatlarni  ekspertizadan  o ‘tkazish  xarajatlarini 
t o ‘lash  b o ‘yicha  to'lov  topshiriqnom asining  nusxasi.
22.  Emitentning  moliyaviy  holati  to'g'risidagi  boshqa  hujjatlar.
Listing  komissiyasi  to m o n id a n   e m ite n tn in g   qim m atli  qog 'ozini
ekspertizadan o ‘tkazib, uni birjaning  rasmiy  ro'yxati  va listing guruhiga 
kiritish to'g'risidagi xulosasidan so'ng komissiya ham da emitent o'rtasida 
maxsus  shartnoma  imzolanadi.
«Toshkent»  Respublika  fond  birjasida  qim m atli  qog'ozlarni  delis­
ting  jarayonining  tartibi  h a m   m avjud.  D elisting  bu  - e m i te n tn i n g

---

qimmatli  qog'ozini birja rasmiy ro'yxatiga kiritilgan toifadan vaqtincha 
yoki  butunlay  chiqarishdir.
Birjaning maxsus komissiyasi quyidagi holatlarda emitentga nisbatan 
delistingni  q o ‘llaydi:
—  davlatning  vakolatli  organini  em itentning  qimmatli  qog‘ozlari 
emissiyasini  to'xtatish  to'g'risidagi  qarori  asosida;
—  listing  sh artlarida  S  guruhi  u c h u n   k o ‘zda  tutilgan  b iro n ta  
ko'rsatkichlarning  pasayishi  holati  asosida;
—  emitentning qimmatli qog'ozlar reestrini yuritishdagi o ‘rnatilgan 
tartibni  buzishi  asosida,  s h u ju m lad a n   qimmatli  qog'ozlar emissiyasini 
takroriy  ro'y xatdan  o'tkazish  tartibini  h am   buzishi  asosida;
—  «Toshkent»  Respublika  fond  birjasi  va  emitent  bilan  listing 
shartnomasidagi  qoidalarni  buzganligi  asosida;
—  «Toshkent»  Respublika  fond  birjasi  va  emitentning  listing  oldi 
shartnomasidagi  qoidalarni  buzganligi  asosida;
—  listingdan  tashqari  em itentlarni  fond  birjasida  qim m atli  q o ­
g 'o z la r  bilan  savdo  qilishda  o 'rnatilg an  barcha  qoidalarni  buzganligi 
asosida;
—  birja  rasmiy  ro'y xatidan  korxonalarning  qimmatli  q o g'o zlar 
reestrini  yuritish  tartib-  qoidalarni  buzganligi  asosida.
«Toshkent»  Respublika fond birjasida emitentga  nisbatan delisting 
jarayoni  uch  xil  shaklda  qo'llanilishi  mumkin:
—  vaqtincha  delisting:
—  doimiy  delisting:
—  mutloq  delisting.
Vaqtinchalik  delisting  jarayonida  emitentning  qimmatli  qog'ozi 
vaqtinchalik  listingdan  listingoldi  toifaga  o'tkazib  qo'yiladi.  Doim iy 
delisting jarayonida  emitentning  qimmatli  qog'ozi  listingdan  tashqari 
toifaga  o'tkaziladi.
M utloq  delisting  jarayonida  esa  em itentning  qimmatli  qog'ozi 
birjaning  rasmiy  ro'yxatidan  chiqarib  tashlanadi.
Listing  k o m issiy a si  e m i te n t g a   n isb a ta n   delisting  j a r a y o n i n i  
qo'llashdan  oldin  unga  rasmiy  ogohlantirish  beradi.